Հայոց Ցեղասպանութենէն վերապրած դեղագործ Կարապետ Պասմաճեան

Համադրեց` ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Aztagdaily.com- Դեղագործ Կարապետ Պասմաճեան ծնած է Պոլիս, 1864ին:

Աւարտած է Պոլսոյ դեղագործական ուսումնարանը եւ Փարիզի համալսարանի պատմաբանասիրական դպրոցը: Հմտացած է արեւելեան ժողովուրդներու, լեզուներու, պատմութեան եւ բանասիրութեան մէջ, երկար ժամանակ շրջած է արեւելքի երկիրները:

Պոլսոյ մէջ ձերբակալուած է քաղաքական շարժառիթով եւ ապա` ազատ արձակուած: Ապա փոխադրուած է Փարիզ եւ հաստատուած է հոն:

1890-ի սկիզբէն վերջնականապէս նուիրուած է բանասիրական աշխատանքի: Այնուհետեւ, մինչեւ խոր ծերութիւն զբաղած է հայ ժողովուրդի պատմութեամբ` գրելով յիսունէն աւելի աշխատութիւն` հայերէն, ֆրանսերէն եւ անգլերէն:

1893-ին լոյս տեսած է անոր առաջին գիտական աշխատութիւնը` նուիրուած ասուրա-բաբելական բեւեռագիր արձանագրութիւններու վերծանման: Անոր յաջորդած են նոր հետազօտութիւններ, բոլորն ալ նուիրուած` բեւեռագիր արձանագրութիւններու: Այդ տարիներէն սկսեալ աշխատակցած է հայագիտական հանդէսներուն («Բազմավէպ», «Բիւրակն», «Անահիտ» եւ այլն):

1899-1907-ին Փարիզի մէջ հրատարակած է «Բանասէր» պատմագիտական, հնաբանական եւ գրականագիտական հանդէսը, որուն էջերուն մէջ հայ բժշկութեան ու Հայաստանի պատմութեան վերաբերեալ յօդուածներ տպագրած է:

1901-ին հայերէն եւ ֆրանսերէն աշխատութիւններ գրած է Զուարթնոցի ճարտարապետական ոճի առանձնայատկութիւններուն եւ Զուարթնոցի մէջ յայտնաբերուած բեւեռագիր արձանագրութիւններու մասին:

Ուսումնասիրած է Ամիր Տովլաթի «Անգիտաց Անպէտ»-ը եւ կատարած է անոր լատիներէնի եւ ֆրանսերէնի թարգմանութիւնը:

1927-ին անձնական միջոցներով հրատարակած է «Անգիտաց Անպէտ»-ի բնագիրը:

Այնուհետեւ, Կ. Պոլսոյ, Փարիզի, Վենետիկի, Վիեննայի եւ այլ քաղաքներու մէջ հրատարակած է նոր գիրքեր: Նկատելի աշխատանք տարած է հայ հին մատենագրութեան բնագիրներու գիտական հրատարակութեան բնագաւառին մէջ:

Ըլլալով դեղագործ եւ բանասէր` մեծ գործ կատարած է դեղամիջոցներու եւ հիւանդութիւններու` արաբական ու հայկական անուանումները վերծանելու եւ լատիներէնի ու ֆրանսերէնի թարգմանելու աշխատանքին մէջ:

Իրականացուցած է եւրոպական պետական եւ սեփական գրադարաններու մէջ գտնուող հայկական ձեռագիրներու նկարագրութեան գործը: Առաջին անգամ ըլլալով` մէկ գիրքով ներկայացուցած է հայ դրամագիտութեան պատմութեան ուրուագիծը:

Հեղինակն է հայ բժշկութեան պատմութեան հարցերուն վերաբերող բազմաթիւ յօդուածներու, որոնք հրատարակուած են ֆրանսական պարբերականներու մէջ:

Կարապետ Պասմաճեան եղած է Փարիզի Հայ բժիշկներու ընկերակցութեան անդամ, Ֆրանսական բժշկապատմաբաններու ընկերութեան ցկեանս անդամ:

Իր աշխատասիրութիւններէն են.

Ա. «Լեւոն Ե. Լուսինեան վերջին թագաւոր հայոց», Փարիզ, 1908:
Բ. «Իսկական պատմութիւն հայոց», Պոլիս, 1914, 1927:
Գ. «Առձեռն բառարան հայերէն աշխարհիկ Լեզուի», 1915:
Դ. «Հայերէն արձանագրութիւնք Անւոյ», Փարիզ, 1931:
Ե. «Հայկական ընդհանուր դրամագիտութիւն եւ Հայաստանի վերաբերեալ դրամներ», 1936:

Եղած է հանրածանօթ` ֆրանսական բժշկական շրջանակներու մէջ:

Պարգեւատրուած է Ֆրանսայի հանրային կրթութեան գործիչի ոսկի պատուանշանով:

Մահացած է Փարիզ, 1942-ին:

ԱՂԲԻՒՐՆԵՐ

1. Հարպոյեան Կարպիս, բժիշկ, «Կարապետ Պասմաճեան», «Հայ բժիշկներուն, ատամնաբուժներուն եւ դեղագործներուն ոդիսականը Հայկական ցեղասպանութեան ընթացքին», Մոնրէալ, 2018:
2. Մինասեան Յարութիւն, «Օսմանեան կայսրութիւնում եւ Թուրքիայի հանրապետութիւնում բռնաճնշումների եւ ցեղասպանութեան ենթարկուած հայ բժիշկներ», Երեւան:
3. «Ուիքեփետիա», Կարապետ Պասմաճեան:
4. Վարդանեան Սթելլա, «Հայաստանի բժշկութեան պատմութիւն», Երեւան, 2000:
5. Յարման Արսէն, «Հայերը Օսմանեան առողջապահութեան ծառայութեան մէջ եւ պատմութիւն Սուրբ Փրկիչ հայոց հիւանդանոցի», Պոլիս, 2001: