Էրտողանի այցը Պարսից ծոցի երկիրներ

Տիգրան Չանտոյեան

Էրտողանը վեընտրուելուց ետք,գնալով աւելի  է ընդյալնում արտաքին քաղաքական տեսադաշտը՝ փորձելով հնարաւորին չափ օգուտներ կորզել ումից որ հնարաւոր է։ Շուէտի ՆԱԹՕ-ին անդամակցելու արգելքի վերացմամբ Էրտողանը յայտարարեց, որ Շուէտին ՆԱԹՕ «ներս թողնելով» ակնկալում է, որ Թուրքիոյ էլ, իր հերթին, ներս կը թողնեն Եւրոմիութիւնում։

Սրա վերաբերեալ Եւրամիութեան արտաքին քաղաքական ծառայութեան պաշտօնական ներկայացուցիչ Փիթըր Սթանըն տեղեկացրել է, որ Թուրքիան Եւրամիութեան անդամ չի դառնայ 2024 թուականին, միութիւնն առայժմ պատրաստ չէ Անգարային անգամ «անվիզա» դիւրութիւն տրամադրել։ Եւրոմիութեան միանալու գործընթացը, ըստ Սթանընի՝ տարիներ է տեւում, ոչ թէ ժամեր։ Նա նաեւ ընդգծել է, որ ազատականացման մասին որոշումն ընդունւում է Եւրոմիութեան անդամների կողմից այն բանից ետք, երբ երկիրը, որը մտադիր է ստանալ այդ կարգավիճակը, կատարում է անհրաժեշտ բոլոր չափորոշիչները, որոնք ներառում են մարդու իրաւունքները եւ քաղաքական ազատութիւնները։

Եւրոմիութեան անդամակցութեան յայտը Թուրքիան տուել է դեռևս 1987 թուականին, թեկնածուի կարգավիճակ ստացել է 1999 թուականին։ 2005 թուականին կողմերը պաշտօնապէս սկսել են Անգարայի կարգավիճակի մասին բանակցութիւնները, բայց գործընթացը մի քանի անգամ ընդհատուել է տարաձայնութիւնների պատճառով։ 2016-ից բանակցային գործընթացը վերսկսուել է, մասնաւորապէս, ապօրինի գաղթի ճգնաժամից դուրս գալու հարցում Եւրոպային ցուցաբերուած օգնութեան համար. երկիրը փախստականներին պահում էր իր մօտ, սակայն վերջին 7 տարիներում Անգարան այդպէս էլ չի կարողացել աւարտել բանակցութիւնները։

Նուազագոյնը և առաջնայինը, որ Թուրքիան սպասում է Եւրոմիութիւնէն՝ վիզաների ազատականցումն է։ Էրտողանն հայտարարել է, որ սպասում է Եւրոմիութեան արձագանգին՝ Թուրքիոյի համար առանց «անվիզա» դրութեան անցնելու և անդամակցութեան բանակցութիւնների վերսկսման վերաբերեալ։

«Հիմա մենք սպասում ենք Եւրոմիութեան արձագանգին։ Վիլնիուսում՝ ՆԱԹՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում, մենք մանրամասն քննարկեցինք այդ հարցերը և շարունակում ենք քննարկել ԵւրոմիութԵԱն անդամ բոլոր երկրների ղեկավարների հետ։ Մենք բոլորի հետ այս հանդիպումներն անցկացրինք և ասացինք, որ ցանկանում ենք Թուրքիոյ նկատմամբ դրական քայլերի ականատես լինել, որին 52 տարի ստիպել են սպասել Եւրոմիութեանն դրան մօտ»։

Թրքական իշխանութիւնները նախապես յայտարարել էին, որ Շուէտի՝ ՆԱԹՕ-ին անդամկցութեան հաստատման հիմնական պայմանը, որը նա ներկայացրել է 2022 թուականի մայիսին, պէտք է լինի ահաբեկչութեան դէմ պայքարի Մատրիտեան յուշագրի պարտաւորութիւնների կատարումը։ Սակայն, ինչպէս տեսանք՝ նախքան ՆԱԹՕ-ի գագաթնաժողովին մեկնելը, Էրտողանն ասել է, որ Թուրքիան կ՛աջակցի դաշինքին միանալու Շուէտի առաջարկին՝ Անգարայի Եւրոմիութեան անդամակցութեան խոչընդոտները վերացնելու դիմաց։

Այս ուղղութեամբ Թուրքիան իրեն յատուկ խորամանկութեամբ արտաքին քաղաքական որոշակի գործընթացներ է սկսել։ Մի կողմից վերջինս փորձում է բարելավւել իր յարաբերութիւնները Եւրոմիութեան անդամ երկրների, մասնաւորապէս Յունաստանի հետ, մԻւս կողմից էլ, զուգահեռ դրան՝ սերտացնում է ՅարաբերութԻւնները Պարսից ծոցի երկրների հետ։

Վիլնիուսում՝ ՆԱԹՕ-ի գագաթաժողովի շրջանակներում կայացած հանդիպման ժամանակ, Էրտողանը եւ Յունաստանի վարչապետ Միցոտաքիսը պայմանաւորուել են աւելի յաճախակի շփումներ պահպանել եւ երկկողմ համագործակցութեան խորհրդի նիստն անցկացնել այս աշնանը Թէսաղոնիկէում։ «Կողմերը պայմանաւորուել են բարձր մակարդակի համագործակցութեան խորհրդի յաջորդ նիստն անցկացնել աշնանը Թէսաղոնիկէում։ Նրանք իրենց արտաքին գործերի նախարարներին յանձնարարել են վերահսկել այդ գործընթացը եւ զեկուցել աշխատանքի ընթացքի մասին։ Էրտողանն ու Միցոտաքիսն ընդգծել են բոլոր մակարդակներում աւելի յաճախակի շփումներ պահպանելու մտադրութիւնը՝ վստահութեան մթնոլորտ ձեւաւորելու եւ թուրք-յունական յարաբերութիւնները բարելաւող պայմաններ ստեղծելու նպատակով»,-յայտնում է Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարութիւնը։

Ինչպէս արդէն նշեցինք արտաքին քաղաքականութեան գործունէութեան միւս ուղղութիւնը Պարսից ծոցի երկրներն են։

Յուլիսի 18-ին պաշտօնական այցով ժամանել է Էրտողանը Քաթար, իսկ յաջորդ օրը Արաբական Էմիրութիւններ կատարած այցի ընթացքում Թուրքիան և այս վերջինը ստորագրել են 50,7 միլիառ տոլարի 13 յամաձայնագրեր՝ տարբեր ոլորտներում։ Այդ շրջանակում կողմերը պայմանաւորուել են ստեղծել «Բարձր մակարդակի ռազմավարական խորհուրդ»՝ Թուրքիոյ և Արաբական Էմիրութիւններ նախագահների մասնակցութեամբ։ Այս համատեղ յայտարարությամբ Արաբական Էմիրութիւնների հետ Թուրքիոյ յարաբերութիւնները բարձրացուել են ռազմավարական գործընկերութեան մակարդակի։ Որոշում է կայացուել խորացնել առկայ համագործակցութիւնն այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ելետրրուժը, փոխադրութիւնը, ենթակառուցուածքները, ելեկտրոնային առևտուրը,  առողջապահութիւնը, սննդամթերքը, զբօսաշրջութիւնը, անշարժ գոյքը, շինարարութիւնը, պաշտպանութիւնը եւլն։

Էրտողանի Յուլիսի 17-19-ը Պարսից ծոցի երկիրներ՝ Սթուտական Արաբիա, Քաթար և Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններ կատարած շրջագայութեան հիմնական նպատակը այս երկրների հետ տնտեսական համագործակցութեան ընդլայնելն ու Թուրքիոյ անհրաժեշտ ներդրումների ծաւալն աւելացնելն էր, որի այսօր այնքան կարիք ունի թրքական տնտեսությունը։

Անտեղի չէին այն կանխատեսումները, որ Էրտողանի նոր պաշտօնավարման շրջանը փոփոխութիւններ է բերելու արտաքին քաղաքական դաշտում։

https://hairenikweekly.com/56817-2/?/