Վանում հայկական ժառանգությունը պահպանվում է նվիրյալ հայորդու ջանքերով

Արևմտյան Հայաստանում հայերի դեմ իրագործված Ցեղասպանությունից հետո Վանում հայերի պատմությունն ու մշակույթն արտացոլող շինությունների մեծ մասն ավերվել է։ Պատմական շենքերից կանգուն են մնացել միայն մի քանիսը, իսկ մյուսներից միայն  պատերն են մնացել։ Հայկական արմատներով Իբրահիմ Իլհանը, ով ապրում է «Վանի սիրտը» համարվող Արտամետում,  ջանասիրաբար աշխատում է պահպանել մինչև 1914 թվականը կառուցված տները և 600-700-ամյա ծառերը: 1900-ականների սկզբին Վանի պատմական շենքերը հիմնականում գտնվում էին Վանի ամրոցից դեպի արևելք։ Սակայն դրանց զգալի մասը ավերվեց հայերին պարտադրված գաղթի (Հայոց ցեղասպանության-Ակունքի խմբ․) և դրանից հետո՝ անպաշտպան մնալու պատճառով։ Հատկապես 2011-ին Վանի երկրաշարժից հետո սկսված շինարարության արդյունքում հայերի տների տեղում սկսեցին բարձրանալ բազմահարկ շենքեր և ապօրինի շինություններ։ Վերջին տարիներին իրականացված «քաղաքային վերափոխումը» և կեղծ ուրբանիզացիան պատճառ դարձան, որ  հայկական  պատմական շենքերը մեկ առ մեկ քանդվեն։

32 տարի լրագրությամբ զբաղվող Իբրահիմ Իլհանը թոշակի անցնելուց հետո իր կյանքը նվիրել է անհետացող պատմական շինությունների պաշտպանությանը և պատմական խաղողի այգիների մշակմանը: Նրա պապից մնացած տներից բացի, ով մինչև 1914 թվականն ապրել է Արտամետում, պահպանվել են նաև մոտ 700 տարվա ծառեր և գյուղատնտեսական առարկաներ։ Հարցազրույց տալով տեղական թերթերից մեկին՝ նա  ասաց. «Մինչև 1915 թվականը տատիկս ու պապիկս ապրում էին այստեղ։ Այս տները նրանք են կառուցել։ Նրանք մեզ թողել են նաև մի մեծ այգի։ Ես փորձում եմ պահպանել ու վառ պահել նրանց հիշատակը։ Այս տարի տնկել եմ մոտ 300  տեսակի մրգատու ծառեր՝ դեռևս ուրարտական ժամանակների և այլ  տեսակների: Մոտ 20-25 տեսակի խնձորի ծառերը, որոնք հայտնի են որպես Արտամետի խնձոր, ես կանգուն եմ պահում։ Այժմ փորձում եմ Արարատյան թագավորությունից ու մեր պապերից մնացած ժառանգությունը փոխանցել հաջորդ սերունդներին: Պատկան մարմիններից պահանջում եմ պահպանել հայկական պատմական շինությունները»։