Գրող, քննադատ, բանասեր, լրագրող և հասարակական գործիչ Արշակ Չոպանյանի ծննդյան 150-ամյակին նվիրված «Դարից երկար» խորագրով ցուցահանդեսում ներկայացված են արխիվային լուսանկարներ, փաստաթղթեր, կտավներ, նկարներ և մի շարք այլ հետաքրքիր նյութեր, իրեր, որոնք պատմում են երկու հայ մեծերի՝ Արշակ Չոպանյանի և Կոմիտասի՝ «դարից երկար ձգվող բարեկամության» և այն նշանակալի դերի մասին, որն ունեցել է Չոպանյանը Կոմիտասի ճակատագրում. մասնավորապես՝ Կոմիտասի ժառանգությունը պահպանելու, հրատարակելու Հայաստան տեղափոխելու գործում:
«Արմենպրես»–ի հաղորդմամբ՝ ցուցադրության բացման հանդիսավոր արարողությունը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 11-ին Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի ժամանակավոր ցուցադրությունների սրահում:
Ցուցադրության համադրող Մարինե Հարոյանը նշեց, որ ցուցահանդեսն ունի վեց թեմատիկ բաժին, որոնցում գրաֆիկական պատումների և արտեֆակտների համադրությամբ ներկայացրել են Կոմիտասի և Չոպանյանի անձնական ու ստեղծագործական շփումների մասին պատմող տարբեր դրվագներ, որոշ իրադարձություններ:
Առաջին բաժինը կոչվում է «Սպասված և երազված մարդը»: Այդպես է Չոպանյանը բնորոշել Կոմիտասին: «Երբ Կոմիտասն առաջին անգամ 1901 թվականին գալիս է Փարիզ, հանդիպում է Չոպանյանին: Հանդիպումն այնքան է ցնցում Չոպանյանին, որ նա նշում է՝ դա իր կյանքի ամենահզոր տպավորություններից է եղել: Նա այդ հանդիպման տպավորությունը հոդվածներից մեկում համեմատել է միջնադարյան քնարերգուների ձեռագրերը Մխիթարյանների մոտ հայտնաբերելուց հետո ունեցած զգացողությունների հետ»,-պատմեց համադրողն ու հավելեց, որ ժամանակին Չոպանյանն աշխարհի ամենահայտնի հայ գործիչներից է եղել և հսկայական գործ է արել հայկական հարցի ճանաչման համար:
Երկրորդ բաժինը, որը կոչվում է «Հայ երաժշտության հաղթարշավը», անդրադառնում է երկու մեծերի երկրորդ հանդիպմանը, որը տեղի է ունեցել 1906 թվականին Փարիզում, երբ Չոպանյանը Կոմիտասի առաջին մեծ համերգն է կազմակերպում այնտեղ և զեկույցով է հանդես գալիս: «Այդ իրադարձությունը բեկումնային է լինում Կոմիտասի կյանքում, քանի որ նա միանգամից ճանաչում է ձեռք բերում միջազգային ասպարեզում: Այդ համերգից հետո մեկնում են շրջագայության Եվրոպայում: Հանդես են գալիս Շվեյցարիայի քաղաքներում, Իտալիայում»,-ներկայացրեց համադրողը:
Երրորդ բաժնում մեծ բարեկամների հանդիպումն է մայրենի հողում՝ Էջմիածնում: Չոպանյանն իր հոդվածներից մեկում գրել է՝ երբ եկել է Էջմիածին, հասկացել է, թե որքան նեղ է այն Կոմիտասի համար:
Չորրորդ բաժինը կոչվում է «Աղետից առաջ»: Այստեղ նրանց վերջին հանդիպմանը վերաբերող նյութեր են: Հանդիպում, որը կայացել է 1914-ին Փարիզում: Այդ ժամանակ Կոմիտասը մասնակցում էր երաժշտագիտական մեծ համաժողովի, և նրա ելույթը մեծ արձագանք է գտնում: Հետո Կոմիտասը կարճ ժամանակով կրկին այցելում է Փարիզ, որտեղ ձայնագրություն է իրականացնում, որում նվագակցում է ու երգում Արմենակ Շահմուրադյանի գործերը: «Այդ ձայնապնակն առիթ է դառնում, որ հալածեն Կոմիտասին: Եկեղեցին սարսափելի վատ է ընդունում այն՝ ասելով, որ վաճառքի են հանել հոգևոր երգը: Այդ ժամանակ ևս ի պաշտպանություն Կոմիտասի առաջին մեծ հոդվածը գրում է Չոպանյանը»,-նշեց Հարոյանը:
Հինգերորդ բաժինը կոչվում է «Աղետ»: Այդտեղ ներկայացված է ընդամենը մեկ ցուցանմուշ, որը բերվել է Հայաստանի պատմության թանգարանից: Խոսքը Չանղրի աքսորականների հայտնի համրիչի մասին է: Հարոյանի խոսքով՝ համրիչի բոլոր հատիկների վրա անուններ են գրված, և համար առաջին անվանակիրը Կոմիտասն է: Չոպանյանն իրեն մեղավոր է համարել, քանի որ ինքն է Կոմիտասին խորհուրդ տվել գնալ Պոլիս, ինչը ճակատագրական է եղել Կոմիտասի համար:
«Վերջին բաժինը կոչվում է «Դարից երկար»: Այդտեղ ներկայացվում է այն մեծ աշխատանքը, որը Չոպանյանն արել է Կոմիտասի և՛ հիվանդությունից, և՛ մահից հետո: Դա վերաբերում է Կոմիտասի ժառանգության հավաքման, հրապարակման և այդ ամենը Հայաստան բերելուն»,-ասաց Մարինե Հարոյանը և ընդգծեց, որ ցուցադրության գրաֆիկական ձևավորողն ու կոլաժների հեղինակն Արմինե Շահբազյանն է:
Թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Նիկոլայ Կոստանդյանն էլ շեշտեց, որ ներկայացված նյութերի մեծ մասը բերվել է Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանից, Հայաստանի ազգային պատկերասրահից, Հայաստանի պատմության թանգարանից և Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի արխիվներից:
«Դեռ 1901 թվականին, երբ Կոմիտասը մեկնեց Փարիզ, սերտ կապեր հաստատեց Արշակ Չոպանյանի հետ: Որոշեցինք անդրադառնալ Չոպանյանի 150-ամյակին ցուցահանդեսով՝ այդ կերպ հանրությանն առավել հասանելի դարձնելով այն նյութերը, որոնք խոսում են նրանց բարեկամության մասին»,-նշեց Կոստանդյանը:
Ցուցահանդեսը նախաձեռնել են Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտը և Ե. Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանը: Միջոցառմանն աջակցել են ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը և ՀՀ Ֆրանսիայի դեսպանությունը:
Leave a Reply