Հայոց ցեղասպանության նահատակներին. Կրակավառություն Ուջանի «ՓԵԴԵ ԴՈՇԻՆ»

«Հայե՛ր,

1965թ. Ապրիլի 24-ին լրանում է

Հայոց Եղեռնի 50 ամյակը:

Ամերիկայում ու Եվրոպայում ապրող հայերը պատրաստվում են նշել այդ տարելիցը:

Մենք՝ Հայաստանում ապրողներս,

նույնպես պարտավոր ենք նշել այդ օրը:

Բոլորս ոտքի՜:

Կորչի՜ Թուրքիան,

Կեցցե՜ Հայ ժողովուրդը»:
(պահանջատիրություն ազդարարող թռուցիկներից,

1965, ապրիլ 24, Ուջան)

Էլինա Միրզոյան

Թուրքագետ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու

Մոտենում է ապրիլի 24-ը. օդը շիկանում է հայրենասիրական հույզերով, կոչերով, հավաքներով… Ուջանի սարալանջին՝ «Փեդե Դոշ» ժայռի վրա, ուջանցիները կրակավառության են պատրաստվում:

55 տարի առաջ՝ 1965 թ., Հայոց ցեղասպանության 50-ամյակը հիշատակող, պահանջատիրություն ազդարարող տողերով թռուցիկների հետ նաև ապրիլի 24-ին Ուջանում զանգվածային հանրահավաք է. ուջանցիները համախմբվում են՝ սկիզբ դնելու մի նախաձեռնության, որը կշարունակվեր ու կփոխանցվեր սերնդեսերունդ, քանի դեռ կան հիշողությունը և պահանջատիրությունը:

Ուջանը՝ Հայոց ցեղասպանության իր սասունցի վերապրողներով և ժառանգներով, հաստատուն է, ամուր՝ ազգային իր տեսակով. սեփական հոգու մշուշվող հեռուներից հայացքը մշտապես հառած արևագալին՝ ուջանցիները գիտեին, որ այդ խորհրդային տարիներին ամեն մի բռնություն հավերժական չէ այս արևի տակ, ու պետք է վերջ տալ անշարժությանը, լռությանը և փոխել կարծրացած դիրքորոշումները, ու նրանք չսխալվեցին….

Եվ այսպես, հեղափոխականի ոգով ցնծացող, ազատ կյանքի, անկախ հայրենիքի տեսլականով տոգորված ուջանցի երիտասարդներն այնօր և այսօր ուխտում են՝ յուրաքանչյուր տարի՝ ապրիլի 24-ին, կրակ վառել, և որպեսզի ծուխը այնքա՜ն բարձրանար ու այնքա՜ն թանձր լիներ, որ տեսանելի լիներ Թուրքիային և Թուրքիայից, ընտրվում են կրակի համար անվադողերը:

Մինչև 1970 թ. կրակը վառվում էր տեղ-տեղ՝ խարույկ-խարույկ, իսկ 1970 թ.-ից սկսած՝ ամեն տարի այդ ժայռոտ սարալանջին անվադողագրվում է Հայոց ցեղասպանության՝ այդօրյա տարելիցը: … Իսկ այդ դիրքը «Փեդե Դոշն» էր՝ ուջանցու ոգին մարմնավորող գյուղի հանդիպակաց ժայռը: Ավանդույթը հեղինակում են բժիշկ Հարութը, Նորիկը, Նաիրին, Մուրադը….՝ «67-ի տղերքը» (ինչպես հայտնի են ուջանցիների շրջանակում): 1965թ.-ից յուրաքանչյուր ապրիլի 24 երկինքը թխպում է Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև:

Ահա այսպես ձևավորվում է կրակավառության այս ավանդույթը, որով նոր սերունդը վառ է պահում Հայոց ցեղասպանության արհավիրքը տեսած իրենց հայրերի, պապերի հիշողության ու պահանջատիրության կտակը:

Այս տարի 105-րդ տարելիցն է. «Փեդե Դոշից» կբարձրանա «Ծուխը ծխանի»…

Լուսանկարները՝  Էլինա Միրզոյանի և Հունան Մանուկյանի անձնական արխիվներից։

Akunq.net