Թուրքիայի «Ազգային ուխտը». Ինչպես է այն իրականացվում

ՌՈԶԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ

Lragir.am-ի զրուցակիցն է թուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը

Պարոն Գեղամյան, Ռուսաստանն ու Թուրքիան համաձայնության են եկել Իդլիբի շուրջ իրավիճակի վերաբերյալ։ Հետագայում ի՞նչ զարգացումներ կարող են սպասվել։

Այս պահին ավելի շատ գործ ունենք ժամանակավոր հրադադարի հետ։ Այս հրադադարը ֆիքսեց մի քանի իրողություններ, մասնավորապես, այն, որ Սիրիայի օրինական իշխանությունները Ռուսաստանի օժանդակությամբ կարողացան իրենց վերահսկողությունը հաստատել ստրատեգիական նշանակություն ունեցող ճանապարհի վրա, որը երկրի հյուսիսը կապում է հարավի հետ։

Երկրորդը, Սիրիայի օրինական իշխանությունների վերահսկողության ներքո տարածքներում գտնվող թուրքական ռազմական հենակետերը կամ, այսպես կոչված, վերահսկողության կետերը, դարձյալ ռուսների օգնությամբ, որոշ ժամանակ անց ուղղակի դուրս կբերվեն այդտեղից։ Այսինքն՝ այդտեղ այլևս թուրքական ներկայություն չի լինի։

Եվ վերջապես, սա ցույց տվեց հետևյալ իրողությունը, որ ռուսական օժանդակությամբ Սիրիայի իշխանությունների՝ երկրի տարածքը թուրքական վերահսկողությունից ազատելու գործում ըստ էության Էրդողանն այս պահին չի կարող ռեալ այլընտրանք կիրառել։ Դա նշանակում է, որ մենք որոշակի դադարից հետո կտեսնենք փորձ՝ Սիրիայի օրինական իշխանության կողմից վերագրավելու արդեն երկրի տարածքի այն հատվածները, որոնք շարունակում են մնալ այլ ուժերի վերահսկողության ներքո։ Այսինքն՝ մենք գործ ունենք ուղղակի ժամանակավոր դադարի հետ, որն ուժերի վերադասավորման հնարավորություն է տալիս։ Այս պահին ինչ կա, դա նշանակում է, որ այս հարցում փոքրիկ հաջողություն ունեցավ Սիրիան։ Իհարկե, այստեղ առանցքային նշանակություն ուներ Ռուսաստանը։

Եթե անդրադառնանք Թուրքիայի հավակնություններին, ի՞նչ խնդիր է փորձում լուծել այդ երկիրը Սիրիայում։

Հավակնությունը պարզ է՝ Սիրիայում հնարավորություն ստանալ գոնե որոշակի տարածքներում սարքել թուրքական փոքրիկ քվազի-պետություններ։ Ինչպես նախկինում եղել է այլ տարածաշրջաններում, այս դեպքում էլ դա համընկնում է Թուրքիայի ռազմավարական շահերի հետ, որոշակի առումով համընկնում է Թուրքիայի «Ազգային ուխտ» փաստաթղթի հետ։ Այս փաստաթուղթը, որը ժամանակակից Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադիր փաստաթղթերից մեկն է, ֆիքսում է, որ ներկայիս Սիրիայի և Իրաքի հյուսիսային տարածքների զգալի հատվածը Թուրքիայի կենսական տարածքն է, հետևաբար, ամեն ինչ պետք է անել այդ տարածքները վերականգնելու համար։ Սիրիայում սկսված պատերազմը, որին անմասն չէր Թուրքիան, ըստ էության շատ լավ հնարավորություն էր այդ ազգային իղձերին հասնելու։ Այս պահին պետք է արձանագրենք, որ Թուրքիան որոշակի հաջողություններ ունեցել է, հատկապես Սիրիայի մեկ այլ հյուսիսային շրջանում՝ Աֆրինում, արդեն կա թուրքական քվազի-պետություն, որն ամբողջությամբ վերահսկվում է Թուրքիայի կողմից։ Եվ դրա մասին որևէ մեկն այլևս որևէ բան չի բանակցում, գոնե այս փուլում։ Իսկ դա նշանակում է, որ այնտեղ շարունակվում է փոքրիկ Հյուսիսային Կիպրոս կերտվել։

Ինչ վերաբերում է այս փուլին, ապա նպատակն է ստանալ առավելագույնը՝ եթե հնարավոր է Իդլիբը պահել, ապա պահել, եթե ոչ, ապա դրա դիմաց գոնե այլ բանի երաշխիք ստանալ։ Կարծում եմ՝ սա է թուրքական մարտավարությունը։ Եվ չպետք է մոռանալ, որ այս ամենը Թուրքիայի իշխանության համար որոշակի նշանակություն ունի ներքաղաքական պայքարում։ Եվ մենք տեսնում ենք, որ այս օրերին դա ակտիվ շահարկվում է ընդդիմության, հասարարական լայն շերտերի կողմից։

Հայաստանի ու մեր տարածաշրջանի համար ի՞նչ վտանգներ են պարունակում այս իրադարձությունները։

Ես կարծում եմ, որ այս առումով բավական է միայն մեջբերել Հայաստանի Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբի պետի՝ վերջին օրերին արտահայտած միտքը, որ Սիրիայի շուրջ կատարվող զարգացումները մեզ համար շատ վտանգավոր են։

Վտանգավոր են մի քանի առումներով, բավական է նշել միայն այն հանգամանքը, որ այս տարածաշրջանում այս պահին ներգրավված են մի քանի խոշոր դերակատարներ, և այդ դերակատարների շահերը բախվում են ոչ միայն Սիրիայում, այլ նաև տարածաշրջանի այլ կետերում, այդ թվում՝ Հայաստանում։ Եվ աշխարհաքաղաքական մեծ խաղում հնարավոր է, որ լինեն այնպիսի իրադարձություններ, որ մենք տեսնենք բոլորովին այլ տարածաշրջանից ազդեցություն, օրինակ, Արցախի սահմանների երկայնքով։ Ես չեմ խոսում այնպիսի պարզ երևույթների մասին, ինչպիսիք են միգրացիան, հայկական համայնքների վիճակը տարածաշրջանում, որն անընդհատ աննուղակի կամ ուղղակի կերպով հատվում է ընթացող ռազմական, քաղաքացիական պատերազմների հետ։ Այսինքն՝ այս ամենը համալիր հետևանքներ են, որոնք կարող ենք մեզ վրա և ուղղակի, և անուղղակի զգալ։

Lragir.am