Անտոն Եվստրատով
Պատմաբան Էրոլ Ամատունին ողջ կյանքի ընթացքում իրեն թուրք էր համարել և ազգային ինքնորոշման հետ կապված որևէ խնդիր չէր ունեցել։ Շրջադարձը տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ նա աշխատանքի է անցել Ստամբուլի արխիվում և որոշել իմանալ իր տոհմածառը։ Արդյունքներն ապշեցրել են Ամատունուն։ Պարզվել է, որ նրա նախնիները հայեր են եղել, որոնք Օսմանյան կայսրության տիրապետության դժվարին ու արյունարբու պատմական պայմաններում ստիպված են եղել իսլամ ընդունել, իսկ որոշ ժամանակ անց ամբողջությամբ թուրքացել են։ Այդ տեղեկությունները լիովին փոխել են մեր հերոսի կյանքը․ նա սկսել է ուսումնասիրել հայոց պատմությունն ու հայոց լեզուն։ Ավելի ուշ նա ստեղծել է հասարակական կազմակերպություն, որը զբաղվում է հայկական մշակույթի մասսայականացման գործով․ մշակույթ, որն Էրոլն ամբողջովին իրենն է համարում։ Բացի այդ՝ նա չի հրաժարվում իր կրոնից՝ իսլամից, և վստահեցնում է, որ հայը լիովին կարող է մուսուլման լինել։ Նրա կարծիքով՝ ազգը, մշակույթն ու կրոնը տարբեր հասկացություններ են և միշտ չէ, որ համապատասխանում են միմյանց։ Հենց այդ թեմային է նվիրված Էրոլ Ամատունու յութուբյան ալիքը՝ «MusulmanErmeniler»-ը, ինչպես նաև նույն անունը կրող այլ նախագծերը սոցիալական մյուս ցանցերում։ Էրոլը պարբերաբար այցելում է Հայաստան, որտեղ շարունակում է իր պատմական հետազոտությունը, շփվում տեղի գիտնականների, հասարակական և քաղաքական գործիչների հետ։ Նա իր երեխաներին էլ է բերում իրենց պապերի՝ Ամատունիների հայրենիք։ Այդպիսի այցերից մեկի ժամանակ Էրոլ Ամատունին համաձայնել է պատասխանել Մոսկվայի հայկական թանգարանի թղթակից Անտոն Եվստրատովի մի քանի հարցերին, վերջինիս նրա հին ընկերն է։
Անտոն Եվստրատով– Էրո՛լ, դու առաջին անգամը չէ, որ Հայաստան ես գալիս։ Ի՞նչն է քեզ առաջին անգամ բերել այստեղ, և ի՞նչն է ստիպում գալ կրկին ու կրկին։
Էրոլ Ամատունի– Հենց իմացա իմ արմատների մասին։ Տեղեկացա, որ հայ եմ և սկսեցի մտածել իմ ժողովրդի մշակույթի մասին, հայերին և նրանց ապրելակերպը տեսնելու մասին, հայ լինելը սովորելու․․․ Այստեղ գալով՝ ես ինձ հետզհետե ավելի լավ եմ զգում։ Հենց այդ պատճառով էլ ամեն տարի ինձ հետ բերում եմ նաև իմ երեխաներին։ Ցանկանում եմ, որ նրանք այստեղ՝ հայերի մեջ, իրենց հարազատ զգան։ Եվրոպա ճանապարհորդության փոխարեն մենք նախընտրում ենք Հայաստանը, քանի որ կապված ենք նրա հետ։
Ա․ Ե․– Ի՞նչ կարող ես ասել տեղացիների մասին։ Նրանք ինչպե՞ս են ձեզ ընդունում։ Չէ որ դու գիտես, որ բազմաթիվ հայեր համարում են, որ հայը պետք է քրիստոնյա լինի։ Բայց դու այդպիսին չես․․․
Է․ Ա․ – Այո՛, քանի որ մենք համշենահայեր ենք, և գրեթե 3 հարյուր տարի առաջ մեր պապերը դարձել են մուսուլման։ Սակայն մինչև հիմա մեր հայրենակիցները՝ համշենցիները, պահպանել են լեզուն․ նրանք մինչ օրս խոսում են հայերենի համշենական բարբառով։ Նրանցից ոմանք մինչև հիմա իրենց հայ են զգում, ինչպես ես։ Կրոնն ու ազգային պատկանելությունը տարբեր հարցեր են։ 1700 տարի առաջ հայերը քրիստոնյա չէին, հեթանոս էին։ Տիգրան Մեծը քրիստոնյա չէր, բայց նա հայոց պատմության հերոս է։ Հետևաբար ես չեմ կարծում, որ անպայման բոլոր հայերը պետք է քրիստոնյա լինեն։ Ես ճանաչում եմ բազմաթիվ աթեիստ հայերի, ավետարանական հայերի և հայ կաթոլիկների, որոնք Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդներ չեն։ Իսկ մենք մուսուլման հայեր ենք։ Ի դեպ, մենք նույնպես հավատում ենք Հիսուսին։ Ես կրոնին այդքան մեծ նշանակություն չեմ տալիս, ես ավելի շուտ խորությամբ ցանկանում եմ ճանաչել իմ ազգին։
Ա․ Ե․– Այդ դեպքում դու քեզ լիովին հայ ես համարու՞մ։
Է․ Ա․- Այո։
Ա․ Ե․– Իսկ դու քեզ համարու՞մ ես իսկական հոգևոր անձնավորություն, հավատարիմ մուսուլման։
Է․ Ա․– Ես այդպիսին եղել եմ․․․ Այժմ՝ 43 տարեկան հասակում, արդեն ոչ այնքան։ Ես հավանաբար ավելի լիբերալ եմ։ Ծանոթանալով տարբեր մշակույթների, կրոնների և նրանց հետևորդների հետ՝ ես հասկացա, որ աշխարհում կան միայն երկու տեսակ մարդիկ՝ լավ ու վատ։ Ուրիշ ոչ մեկ։ Այդպես եմ կարծում։ Աշխարհում կան բազմաթիվ վատ քրիստոնյաների օրինակներ, ինչպես նաև՝ վատ մուսուլմանների։
Ա․ Ե․– Ունե՞ս ինչ-որ ծրագրեր քո հասարակական գործունեության հետ կապված։
Է․ Ա․– Հիմա ես Ստամբուլի համալսարանի ասպիրանտ եմ և ծրագրում եմ մյուս տարի ատենախոսություն գրել հայ գրականության մեջ Թուրքիայի, Անատոլիայի ու Ստամբուլի նկարագրության թեմայով, այդ գրքերը հայկական գրադարաններում կան։ Ես պատրաստվում եմ աշխատել գիտական այդ ոլորտում և ծրագրում եմ այդ ուսումնասիրությունն անել Հայաստանում։
Ա․ Ե․– Իսկ քո երեխանե՞րը։ Նրանք իրենց հա՞յ են զգում, թե՞ թուրք։
Է․ Ա․– Ինչ վերաբերում է իմ երեխաներին, նրանց համար այդ հարցը դեռևս այդքան էլ արդիական չէ։ Նրանցից երկուսը դեռևս դպրոց են գնում, և դեռ ճիշտ ժամանակը չէ, որ քննարկեն ազգային ինքնության հետ կապված հարցերը։ Սա ինչ-որ նոր բան է նրանց համար։ Ես նրանց հայկական արմատների մասին ասել եմ ընդամենը մի քանի տարի առաջ։ Այդ պատճառով ես նրանց ամեն անգամ ինձ հետ Հայաստան եմ բերում, փորձում եմ նրանց ավելի մտերմացնել Հայաստանի բնակչության հետ։ Ինչ վերաբերում է իմ մեծ որդուն, ապա նա արդեն կանադական համալսարաններից մեկի ուսանող է և իրեն համարում է հայ՝ մեծանում է Կանադայում և Ստամբուլում է լինում միայն տոներին։
Ռուսերենից թարգմանեց Անի Մելքոնյանը
Akunq.net
Leave a Reply