Երևանում օգոստասի 14-ին ներկայացվեց կանադահայ հրապարակախոս և հասարակական գործիչ Րաֆֆի Պետրոսյանի «Տրավմա և ճկունություն. Թուրքիայի ծպտյալ, բացահայտ և այլևս չթաքնվող հայերը» գիրքը:
Այն անգլերեն լեզվով է, պատրաստվում են աշխատության թուրքերեն և հայերեն թարգմանությունները՝ հաշվի առնելով գրքի բովանդակության այժմեականությունը, նրանում բարձրացված խնդիրների հրատապությունը, ծպտյալ հայերի շրջանում հետևողական աշխատանք տանելու անհրաժեշտությունը, նաև վերջիններիս մասին լայն հանրությանը տեղեկացնելու կարևորությունը:
Գրքի հեղինակ Րաֆֆի Պետրոսյանն ինժեներ-շինարար է, հրապարակոս, դաշնակահար: Նա արմատներով Բուրսայից է, ծնվել և պատանեկության տարիներն անցկացրել է Թուրքիայում, բարձրագույն կրթությունը ստացել Կանադայում: Ներկայում բնակվում է Տորոնտո քաղաքում: Ր. Պետրոսյանն իր դաշնամուրային կատարումների ձայնասկավառակներից և Հյուսիսային Ամերիկայում ու Եվրոպայում տված համերգներից ստացված հասույթը նվիրաբերել է Հայաստանում և Արցախում դպրոցների, մայրուղիների, ջրային ենթակառույցների կառուցման նախագծերին: Որպես ինժեներ-շինարար՝ նա ևս մասնակցել է այդ գործում:
Րաֆֆի Պետրոսյանն իր գործուն մասնակցությունն է ունեցել Դիարբեքիրի (Տիգրանակերտի) Սւորբ Կիրակոս եկեղեցու վերակառուցման գործում: Դիարբեքիրի եկեղեցին 1915-ի Մեծ եղեռնից հետո առաջինն էր, որ վերանորոգվեց և հայկական համայնքին վերադարձվեց Թուրքիայում: Ավելին՝ եկեղեցու ունեցվածքը վերադարձվել է համայնքին: Րաֆֆի Պետրոսյանն անգլերենով, հայերենով, թուրքերենով հեղինակել է բազմաթիվ հոդվածներ, որոնցում անդրադառնում է հայ-թուրքական հարաբերություններին, իսլամացած ծպտյալ հայերին և 1915 թ. կոտորածներից մազապուրծ հայերի ճակատագրերին, ներկայացրել է Արևմտյան Հայաստանում եղած և 20-րդ դարասկզբի ավերումներից հետո մնացած հազարավոր հայկական եկեղեցիների պատմությանը: Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցի առիթով Ր. Պետրոսյանը դաշնամուրային համերգ է տվել Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում:
Հրապարակախոսն ու դաշնակահարը նաև «Վերածնունդ» նախագծի հիմնադիրն է: Այդ նախագծի շրջանակներում իսլամացած հայերին, Եղեռնից փրկված հայ խլյակների ժառանգներին, իրենց ինքնությունը վերագտնող անհատներին օգնում է վերադառնալ իրենց իրական արմատներին, լեզվին, մշակույթին: Ր. Պետրոսյանը եղել է բազմաթիվ միջազգային կոնֆերանսների բանախոսը. այդ գիտաժողովներն առնչվել են մարդու իրավունքներին, ցեղասպանագիտությանը և հայերի խնդիրներին:
«Տրավմա և ճկունություն. Թուրքիայի ծպտյալ, բացահայտ և այլևս չթաքնվող հայերը» գրքի ներկայացումը Երևանում կազմակերպվել էր Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոն գիտահետազոտական հիմնադրամի կողմից: Գրքի մասին բավական հանգամանալից խոսեց հենց ինքը՝ հեղինակը՝ նկարագրելով հայոց պատմության իմացությանը հանգելու իր ուղին, Ցեղասպանությունից հետո կենդանի ցեղասպանված միլիոնավոր հայերի ճակատագիրը: Նրա գնահատմամբ՝ տարագրված, գերված, որբացած հայերի ճակատագիրը նույն Ցեղասպանության շարունակությունն էր: Զրույցին ներկաները տեղեկացան Տիգրանակերտի եկեղեցու՝ համայնքին հանձնելու և վերանորոգելու պատմությունը, ակնառու դեպքեր՝ ծպտյալ հայերի բացահայտման, իր հիմնած հիմնադրամի գործունեության մանրամասների մասին: Գրքի ներկայացման ընթացքին լսարանն ունկնդրեց նաև Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու հիմնադրամի նախագահ Գաֆուր Թուրքային (Օհաննես Օհանյան-Ակունքի խմբ․), որ հայությունը վերագտած հայ է ու մեծ ջանքեր է ներդրել ծպտյալ հայերին իրենց ազգությանը և հավատին բերելու գործում:
Գրքի ներկայացումը վերածվեց մի կարևոր հարցի վերաբերյալ մտքերի փոխանակման, որ վերաբերում էր ծպտյալ հայերի շրջանում տարվող աշխատանքներում կարգավորված գործընթաց սկսելուն, խոստումների փոխարեն գործելուն: Ներկաները նկատեցին, որ տարբեր գործիքակազմեր կան՝ այդ մարդկանց հայությանը վերադարձնելու, ներկա և ապագա մարտահրավերներին դիմակայելու, աջակցությունն ավելի գործուն դարձնելու, Հայաստանի հետ կապելու, հավաքական կերպար ձևավորելու, ինքնակազմակերվելուն նպաստելու համար:
Գրքի հեղինակը վերջում մի քանի հռետորական հարցադրում արեց, որոնց առայժմ տրվում են հակասական պատասխաններ. ո՞վ է հայը. պարտադի՞ր է, որ ծնողները հայ լինեն, թե՞ պարտադիր է, որ քրիտոնյա լինի: Եվ երկրորդ՝ ո՞վ կարող է ասել, թե մեկը հայ է. պետությու՞նը, հայ եկեղեցի՞ն, Պոլսո պարտիարքարա՞նը… Սա նոր իրականություն է, և Թուրքիայում կան մեծ թվով ծպտյալ հայեր, ու նրանցից որքա՞նը կցանկանան, կհամարձակվեն վերադառնալ հայությանը կամ թե կուզենա՞ն վերառնալ քրիտոնեությանը: Իրականությունն այն է, որ քաջություն է շատերից պահանջվում դրա համար:
Իսկ հայախոս հասարակությունը կսպասի «Տրավմա և ճկունություն. Թուրքիայի ծպտյալ, բացահայտ և այլևս չթաքնվող հայերը» գրքի հայերեն թարգմանության հրատարակմանը:
Հասմիկ Սարգսյան
Leave a Reply