Նոր գիրք` «Ամերիկայի միացյալ նահանգները եւ Հայոց Ցեղասպաությունը»

(Թարգմանեց եւ աշխատասիրեց՝ Իսակ Իւնանեսյանը)

Կովկասի եւ Թուրքիայի հարցերը հետազոտող Իսակ Իւնանեսյանի աշխատասիրությամբ Թեհրանում պարսկերեն լեզվով լույս տեսած հոդվածների ժողովածուն պարզաբանում է ԱՄՆ–ի որդեգրած քաղաքականությունները՝ Հայոց Ցեղասպանության  նկատմամբ:

1915 թվականի Հայոց Ցեղասպանության սկսումով այդ իրադարձությունները նկարագրող առաջին հեռագրերն ու զեկուցագրերը Ամերիկայի Պետքարտուղարության եւ մամուլին հղվեցին ԱՄՆ-ի դեսպանների ու  Օսմանյան կայսրության սահմաններում գործող ամերիկացի հյուպատոսների ու կրօնական քարոզիչների միջոցով: Այդ փաստաթղթերն ու հեռագրերը, որոնք պահպանվում են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Պետքարտուղարության արխիւում, կազմում են փաստագրական կարեւորագույն նյութերի ժողովածու՝ Ա. Համաշխարհային պատերազմի, Օսմանյան պետութեան եւ Հայոց Ցեղասպանության վերաբերեալ:

Մի հայացք՝ այդ ժամանակահատվածի ամերիկյան լրատւամիջոցներին, հստակորեն ցույց է տալիս, որ հայ ժողովրդի բնաջնջման վերաբերող տողերը լրագրերի թիվ մեկ խորագրերն են կազմել: Այդ փաստաթղթերը ապացուցում են, որ Ամերիկայի կառավարությունն ու ժողովուրդը  ոչ միայն տեղեկացվել են այդ դաժանությունների մասին, այլեւ՝ երկուսն էլ ակտիվ կերպով ջանք են գործադրել կասեցնել հայ ժողովրդի ամբողջական բնաջնջումը: Նրանով հանդերձ, որ մի շարք ամերիկյան կազմակերպություններ զլացել են 1915-1923 թվականների դեպքերը Ցեղասպանություն ճանաչելու հարցում, բայց 20-րդ դարի աւարտական տարիներին այդ երկրի իրականացրած քաղաքական գործունեությունը հայության նկատմամբ արդյունավորվեցին՝ վերածվելով մի խոշոր քայլի Ամերիկան  միջազգային ասպարեզներ մուտք գործելու ուղղությամբ:

Գտնվեցին անհատներ, ովքեր պահանջում էին՝ ԱՄՆ-ն ուղղակիորեն միջամտի Հայկական հարցին, նաեւ կային ուրիշներ, ովքեր դեմ էին Ամերիկայի՝ պատերազմի մեջ ներքաշվելուն եւ Հայաստանին իր հովանու տակ առնելու հարցին:

Ամերիկայի Կոնեկտիկուտ նահանգի  Նյու Հեյվեն քաղաքի Եյլ (Yale) համալսարանի պատմագիտության ամբիոնի պրոֆեսոր եւ Ա. Համաշխ. Պատերազմի պատմութեան մասնագետ Ջի. Վինտըրը 2000  թվականին Հայ Դատի Յանձնախմբի կազմակերպած սեմինարին մասնակցելուց հետո լույս ընծայեց «Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները եւ Հայոց Ցեղասպանությունը» խորագրով հոդվածների մի ժողովածու: Ներկա հատորը ներառում է վերոնշյալ գրքից ընտրված մի շարք հոդվածների թարգմանությունը եւ երկու հավելված հոդվածներ՝ Իսակ Իւնանեսյանի աշխատասիրությամբ:

Գրքի նպատակը Ամերիկայի կամ այլ երկրների միջամտությունների քննարկումը չէ, որոնք տեղի են ունենում աշխարհի տագնապալի թեժ կետերում՝ առանց արդարացում ունենալու: ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության ողբերգությամբ հարուստ անցյալ փորձերը՝ Վիետնամում, Չիլիում, Իրաքում, Աֆղանստանում եւ աշխարհի բազմաթիվ այլ կետերում, որտեղ ապստամբ կամ հեղափոխական ուժերը ըստ երեւույթի վտանգ էին սպառնում ԱՄՆ-ի շահերին կամ սաստկացնում էին Խորհրդային Միության հզորությունը տվյալ տարածաշրջանում, կազմում էին ցանկացած տրամաբանութեան եզրակացութիւն:

Գիրքը սահմանափակված է մի շարք իրադարձությունների քննարկմամբ, որոնք  ծնունդ տվեցին Օսմանյան կայսրության միջոցով իրագործված 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությանը՝ ընդդեմ հայ ժողովրդի եւ 1915-1923 թվականների ժամանակահատվածում ավելի քան  1/5՝ միլիոն մարդու մահվան պատճառ դարձան: Գրքում միաժամանակ քննարկվել է ԱՄՆ-ի վարած երկակի քաղաքականությունը այդ ողբերգական դեպքերի նկատմամբ: Արտացոլված է Հայոց Ցեղասպանության տարբեր կողմերը, որոնք բարդ երկընտրանքների առիթներ առաջացրին միջազգային համակարգում, որ մինչ այսօր մնացել են առանց լուծման:

Գրքի հրատարակիչ՝ «Նաշր–ե Մօարէֆ»,

Ծավալ 275՝  էջ,

Գինը՝40000  թուման:     

Alikonline.ir