Լույս է տեսել Ս. Մկրտչյանի գրչին պատկանող «Պանթյուրքական հոսանքները ժամանակակից Իրանում» գիրքը: Գիրքը հրատարակվել է ՀՀ սփյուռքի նախարարության դրամաշնորհով եւ ԵՊՀ արեւելագիտության գիտխորհրդի որոշմամբ: Գրքի հրատարակման առիթով «Ապառաժ»-ը զրուցել է հեղինակ Սարգիս Մկրտչյանի հետ, ով ծնվել է Իրանում, 1968 թվականին: 2001-ից ապրում է Հայաստանում: Բազմաթիվ առիթներով հանդես է եկել հոդվածներով, զեկույցներով, ինչպես նաեւ հայերենից պարսկերեն է թարգմանել Ա. Մանասյանի «Լեռնային Ղարաբաղ. ինչպէս է դա եղել…» գիրքը:
– Պարոն Մկրտչյան, վերջերս լույս է տեսել Ձեր հեղինակած «Պանթյուրքական հոսանքները ժամանակակից Իրանում» աշխատությունը: Ի՞նչ կարող է ստանալ գիտական շրջանակների ընթերցողը Ձեր գրքից:
Աշխատությունում ես ներկայացրել եմ այն վտանգներից մեկը, որը գոյություն ունի մեր տարածաշրջանում և սպառնում է ո՛չ միայն Հայաստանի և հայության ազգային անվտանգությանը, այլ նաև Իրանի։ Բոլորս էլ ականատես ենք, թէ ինչ է տեղի ունենում մեր շուրջը՝ Իրաքում, Սիրիայում և այլուր։ Իրանի մասնատման հարցը նոր գաղափար չէ։ 20-րդ դարում արտաքին ուժերը մի քանի անգամ դա փորձել են։ Ներկայում այն նոր որակի է բարձրացել արդի ժամանակաշրջանի հաղորդակցական միջոցների զարգացման պատճառով։ Անկախ այն բանից, որ խոսքը հիմք կամ բովանդակություն ունի կամ ոչ, համացանցի ընձեռած հնարավորությունների միջոցով գրվում է և ասվում է, և պարզ է, որ այդ խոսքը մթնոլորտ է ստեղծում և ազդում մի խումբ մարդկանց մտքերի վրա։ Հայ ոչ գիտական շրջանակը, գիրքն ընթերցելով, կարող է ծանոթանալ այդ ամբողջին, տեղեկանալ մեր երկրի դիմագրաված մարտահրավերներից մեկին և մտածել ելքեր որոնել այդ վտանգը կանխելու համար։
– Ինչո՞վ են առանձնանում Իրանում գործող պանթուրքական գաղափարախոսության կրողները Թուրքիայի և Ադրբեջանի իրենց գաղափարակիցներից:
– Բովանդակային առումով՝ ոչնչով։ Նպատակը նույնն է։ Ստեղծել պանթյուրքական հսկա կայսրություն։ Աշխատությունում ես բազմիցս նշել եմ, որ այդ պանթյուրքական կազմակերպությունների գաղափարական ակունքներն ու սկզբունքները նույնն են։ Բոլորն էլ սերում են պանթյուրք միևնույն տեսաբանների ու քաղաքական գործիչների մտքերից։ Պարզապես ամեն մեկն իր պայմանների հիման վրա է աշխատում։ Եթե Իրանում բացահայտ կերպով չեն կարողանում ասել, որ իրենք հետապնդում են պանթյուրքական նպատակներ, դա անում են մայրենի լեզվի դասաւանդման, մշակութային իրավունքների և նմանատիպ այլ հարցեր արծարծելով։ Թավրիզի Տրակտորաշինական ֆուտբոլի ակումբի խաղերը վերածում են պանթյուրքական գաղափարների արծարծման յուրօրինակ հարթակի։ Բայց, մյուս կողմից, Ադրբեջանի կամ Թուրքիայի Հանրապետություններում, օրինակ, կան կազմակերպություններ, որոնք բացահայտորեն խոսում են այդ նպատակների ու գաղափարների մասին։ Հետևաբար երեք երկրներում աշխատող պանթյուրքական կազմակերպություններն իրարից առանձնանում են աշխատելաձևով, բայց ոչ նպատակներով ու բովանդակությամբ։
– Արդյո՞ք Իրանում պանթուրքական հոսանքների ազդեցությունը աշխարհագրական կոնկրետ ընդգրկում ունի:
– Ինչպես աշխատությունում գրել եմ, այդ հոսանքները քարոզչական լայնածաւալ աշխատանքի արդյունքում այն տպավորությունն են ստեղծում, որ իրենց թիվը շատ է, որ այդ գաղափարները համատարած են, որ ժողովրդի մեծամասնությունը հետևում է իրենց և այլն։ Իրականում, դրանք շատ նեղ ու փոքր շրջանականեր են, որոնց ղեկավարությունը սնվում է Իրանի դեմ թշնամական վերաբերում ունեցող ուժերից և երկրներից, իսկ մի մասն էլ այդ քարոզչության զոհն է։ Չեմ ժխտում, որ մարդիկ էլ կան, որ համոզված են այդ հարցերում։ Համացանցային կայքերի և ընկերային ցանցերի միջոցով ազդում են հատկապես երիտասարդների վրա։ Սակայն ամենակարևոր երևույթներից մէկը, որի վրա պետք է շեշտ դնեմ, այն է, որ Իրանը թիրախ ընտրած պանթյուրքական կազմակերպությունների ու գործիչների դեմ հենց առաջին օրվանից պայքարել են Իրանի Ատրպատականի մտավորականներն ու գործիչները։ Այսօր էլ նույն վիճակն է։ Եվ սա վկայում է այն մասին, որ ինչպես արհեստածին է Ադրբեջանի Հանրապետությունը, արհեստածին է նաև այսպէս ասած «Հարավային Ադրբեջան» հասկացությունը։ Այդ գաղափարները Իրանում ժողովրդական հենարան չունեն, սակայն վտանգը կա, որը քարոզչական հնարքների ազդեցության ներքո կարող է լուրջ սպառնալիքի վերածվել։
– Աշխատության հրապարակումը կարելի է համարել պանթուրքական հոսանքների դեմ պայքարի դրսևորում. արդյո՞ք նախատեսվում է աշխատությունը թարգմանել այլ լեզուներով:
Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրութեան կենտրոնի միջոցով գրքի նախաբանն արդեն թարգմանվել է թուրքերեն և տեղադրվել կենտրոնի կայքում։ Առաջարկ կա, որ գիրքն ամբողջությամբ թարգմանվի թուրքերեն և պարսկերեն։ Կը փորձենք դա անել։ Սակայն ինձ հետաքրքրում է խնդրի մէկ այլ կողմը՝ բազմաթիվ աղբյուրներ և նյութեր կան, որոնք տեղ չեն գտել գրքում, նախ որովհետև ժամանակը սուղ էր, և չհասցրեցի դա անել, և երկրորդ՝ չգիտեի ավելի մեծ ծավալի գիրքը կհետաքրքրի՞ ընթերցողին, թե՞ ոչ։ Պիտի ասեմ, որ առնվազն իմ տպավորությամբ աշխատության նկատմամբ մեծ հետաքրքրություն է առաջացել թե՛ Հայաստանում և թե՛ Հայաստանից դուրս։ Բազմաթիվ մարդիկ ինձ հետ կապվել են և հետաքրքրվել՝ ինչպես կարող են գիրքը ձեռք բերել։ Գիտական շրջանակներ, որոնք կարդացել են գիրքը, ինձ խորհուրդ են տվել շարունակել աշխատանքը։ Ներկայում ես աշխատում եմ այդ ուղղությամբ՝ ավելի ամբողջական աշխատություն հրատարակել։ Մեզ համար կարևոր է Իրանը ճանաչել ոչ միայն իր հազարավոր տարիների քաղաքակրթությամբ, մշակույթով, գրականությամբ և այլն, այլ նաև ու մանավանդ այսօրվա ներքին ու արտաքին քաղաքական իրավիճակով, մարտահրավերներով ու դրանց լուծման ուղիներով, որովհետև, կրկնում եմ, Իրանի անվտանգության հարցը չափազանց մեծ կարևորություն ունի Հայաստանի անվտանգության համար։
Aparaj.am
Leave a Reply