ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրստյանի խոսքով՝ անսովոր էր Ստամբուլում Սիրիական հիմնախնդրին վերաբերող համաժողովի ձևաչափը: Նա պարզաբանեց իր նկատառումը․Իրանն ու Միացյալ Նահանգները չէին մասնակցում:
Tert.am-ը նրա հետ զրուցել է տարածաշրջանային վերջին զարգացումներից՝ Սիրիայի շուրջ գերտերությունների բանակցությունների և հարավկովկասյան երկրներից երեքի՝ Վրաստանի, Ադրբեջանի, Թուրքիայի արտգործնախարարների սպասվող հանդիպումից իր մտավախությունների վերաբերյալ:
Թուրքագետը Ստամբուլի բանակցությունների մասին մի քանի նկատառում արեց․ նախ՝ համաժողովի ձևաչափն էր անսովոր․ մասնակցում էին չորս երկրներ՝ Ֆրանսիան, Գերմանիան, Ռուսաստանը և Թուրքիան, չէին մասնակցում Իրանն ու Միացյալ Նահանգները:
Նշենք, որ Ստամբուլում ավարտվել է Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի և Գերմանիայի ղեկավարների՝ Սիրիայի հարցով գումարած գագաթնաժողովը: Այս երկրների նախագահները քննարկել են Սիրիայի պատերազմին վերջ տալու ուղիները: Չորս ղեկավարները հայտնել են, որ մինչև այս տարեվերջ կստեղծվի հատուկ հանձնաժողով, որը պետք է աշխատի Սիրիայի ապագա Սահմանադրությունը կազմելու վրա: Այսօր Ստամբուլում կայանալիք Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Վրաստանի արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարներ Մևլութ Չավուշօղլուի, Էլմար Մամեդյարովի և Դավիթ Զալկալիանիի հանդիպմանը քննարկվելու են եռակողմ համագործակցության ոլորտում արձանագրած առաջընթացը և տարածաշրջանային ու համաշխարհային իրադարձությունները:
Ըստ լրատվամիջոցների՝ նախարարները, հավանաբար, տեղեկություններ կփոխանակեն ԱՄՆ-ի նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի Ռուսաստան և Ադրբեջան, Հայաստան և Վրաստան կատարած ուղևորության մասին:
Ըստ Ռուբեն Սաֆրաստյանի՝ Սիրիական թեմայով գագաթնաժողովին մասնակցող չորս երկրները տարբեր նպատակներ են ունեին:
«Կային տեղեկություններ, որ նախապատրաստվում էր եռակողմ հանդիպում՝ Պուտին, Մերկել, Էրդողան, բայց հետո Մակրոնի խնդրանքով ինքն էլ է ներգրավվել բանակցություններում»,- ասաց նա՝ նկատելով, որ պետք է նախ հասկանալ, թե համաժողովին մասակցող երկրներից յուրաքանչյուրը ինչ էր ցանկանում ստանալ բանակցությունից:
«Ֆրանսիան ժամանակին բավական մեծ կշիռ ուներ Մերձավոր Արևելքում, մասնավորապես Սիրիայում: Բայց վերջին շրջանում մենք տեսնում ենք, որ Ֆրանսիան կորցրել է իր կշիռն այստեղ: Ես նկատում եմ, որ Մակրոնը, մասնակցելով համաժողովին, փորձում էր իր ներքին խնդիրները լուծել, քանի որ իր ռեյտինգը ցածր է, և նաև Ֆրանսիայի համար դիրքեր էր փորձում ապահովել Մերձավոր Արևելքի հետագա զարգացումներում: Այնպես որ, կարծում եմ, նա այս բանակցություններում կարևոր դերակատարում չուներ, պարզապես իր ներկայությունը ցույց տալու համար էր եկել հանդիպմանը»,- ասաց նա:
Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի մասնակցության մասով էլ, Ռուբեն Սաֆրաստյանը նկատեց՝ մասնակցում էր՝ Գերմանիայում փախստականների խնդիրը լուծելու համար, որովհետև դժվարություններ կան Գերմանիայում, և լուրջ քննադատություն է նկատվում իր ղեկավարած քրիստոնեադեմոկրատական կուսակցության նկատմամբ:
«Մերկելի համար կարևոր է հնարավորություններ փնտրել իրենց ընդունած փաստականներին վերադարձնելու համար»,- ասաց նա:
Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով՝ Սիրիայի հիմնախնդրի բանակցություններում ամենակարևորը եզրահանգումն էր Սիրիայի ապառազմականացման գործընթացի շարունակության մասին խոսելը և ամրագրելը, որ խնդիրը պետք է լուծվի ոչ թե ռազմական, այլ՝ բանակցային ճանապարհով:
«Ես կարևոր եմ համարում այն, որ վերջին համաժողովի ժամանակ մասնակից բոլոր երկրներն էլ հայտարարեցին, որ պետք է պահպանվի Սիրիայի տարածքային ամբողջականությունը: Եվ՛ Թուրքիան, որ ուներ Սիրիայի տարածքների հետ կապված տարածքային նկրտումներ, կարծես թե թղթի վրա համաձայնվեց Սիրիայի տարածքային ամբողջականության պահպանման հետ»:
Ստամբուլում կայացած Սիրիական հակամարտության թեմայով համաժողովին հաջորդող Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Վրաստանի արտգործնախարարների հանդիպման հետ կապված էլ Ռուբեն Սաֆրաստյանը նկատեց, դա արդեն շարունակությունն է այն գործընթացի, որ սկսվել էր մի քանի տարի առաջ: Հայաստանին հարևան այդ երեք երկրների այդ պաշտոնյաները զբաղեցնողներն արդեն 9-րդ անգամ են հանդիպում միմյանց հետ:
«Թուրքիա-Ադրբեջան-Վրաստան եռյակը, որը առանցք եմ ես համարում, վերջին շրջանում ակտիվացրել է իր հանդիպումները: Չէի ասի, որ դրանց գործողությունները շատ վտանգավոր են, բայց մտահոգվել դրանց պատճառով պետք է: Ես ցանկանում եմ տեսնել միասնական տարածաշրջան, երբ բոլոր հակամարտությունները լուծվում են խաղաղ ճանապարհով: Իսկ այս պայմաններում, ես համարում եմ, որ այս ձևաչափը ուղղված է տարածաշրջանի անվտանգության դեմ: Պետք է ուշադիր հետևենք այդ ձևաչափին, մանավանդ որ դրա կողմից տարվող գործընթացները բացի քաղաքական, տնտեսական լինելուց, նաև որոշակի ռազմական նշանակություն ունեն: Եվ եթե ընդհանուր աշխարհաքաղաքական գործընթացների տեսանկյունից նայենք, այդ ձևաչափի գոյությունը ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև՝ Ռուսաստանի շահերի դեմ է ուղղված»,- ասաց նա:
Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով՝ Թուրքիան փորձում է պարզապես հարավկովկասյան երկրներից երկուսին՝ Վրաստանին և Ադրբեջանին Ռուսաստանի դեմ տարվող գործընթացներում ներգրավվել:
Իսկ ինչ վերաբերում է մեր անելիքներին, և Ադրբեջան-Վրաստան-Թուրքիա տանդեմի դեմ պայքարելուն, ապա Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով՝ պետք է ուշադիր հետևել համագործակցության այդ ձևաչափի զարգացմանը, հետո նաև ավելի խորացնենք մեր հարաբերությունները մեր դաշնակցի հետ:
«Այդ գործընթացն ուժեղացնում է Հայաստանի բաժանարար գծերը: Մենք էլ, մեր դաշնակցային հարաբերությունները զարգացնելով Ռուսաստանի հետ, արդեն գործոն ենք դառնում տարածաշրջանում: Որքան էլ ցանկանան մեզ մեկուսացնել, չեն կարողանա»,- ասաց նա:
Leave a Reply