Երևանում տեղի ունեցավ «Վերջին ցանկությունս. պոլսահայ Բրենդա Ժամկոչյան-Բաշարի հիշատակին» գրքի շնորհանդեսը

Սույն թվականի հոկտեմբերի 15-ին Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոն գիտահետազոտական հիմնադրամում կայացավ ամերիկահայ բարեգործ Հերման Խնդիրյանի և Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած ու այդ թեմայով բազմաթիվ գրքերի հեղինակ` գերմանաբնակ թուրք մտավորական Քեմալ Յալչընի «Վերջին ցանկությունս. պոլսահայ Բրենդա Ժամկոչյան–Բաշարի հիշատակին» գրքի շնորհանդեսը: Գերմանիայում միաժամանակ երկու լեզուներով` թուրքերեն և հայերեն լույս տեսած սույն գրքի թարգմանիչը կենտրոնի աշխատակիցներից թուրքագետ Մելինե Անումյանն է:

Բրենդա Ժամկոչյան-Բաշարի մասին

Բրենդա Ժամկոչյան-Բաշարը ծնվել է 1939 թ. նոյեմբերի 14-ին, Ստամբուլում։ Ծագումով Կ. Պոլսի հայտնի Ժամկոչյան տոհմից է եղել։ Տարրական կրթությունն ստացել է տեղի հայկական նախակրթարանում, ապա` ուսումը շարունակել Փանգալթըի հայկական վարժարանում։ 1950 թ. ընդունվել է Ավստրիական վարժարան, որն ավարտել է 1960 թ.։ Նա տիրապետում էր 6 լեզվի՝ հայերեն, թուրքերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն, անգլերեն ու լատիներեն։ Թուրքիայում բնակվելու տաիրներին նա անընդմեջ խտրական վերաբերմունքի է արժանացել իր հայ լինելու պատճառով։ Այդ փաստը շատ է վրդովեցրել նրան։ 1967 թ. ընդունվել է Ստամբուլի համալսարանի Գերմաներեն լեզվի ու գրականության բաժին։ 1970 թ.  հուլիսին ուսանողական կրթաթոշակով գնացել է Գերմանիա՝ Հայդելբերգի համալսարան։  Տեղափոխվելով Գերմանիա՝ Բրենդան սկսել է թուրքերեն դասավանդել, ինչի վերաբերյալ ասում է. «Թուրքերը եթե Թուրքիայում մեծամասնություն էլ լինեն, փոքրամասնություն են Գերմանիայում… Թուրքիայից այստեղ գաղթած մարդիկ ևս, լինեն թուրք, հայ, քուրդ, թե արաբ, գրեթե նույն խնդիրների առաջ են կանգնում՝ որպես փախստական կամ արտասահմանցի»։ 1972 թ. նոյեմբերից սկսել է աշխատել Կորնշթռասե դպրոցում՝ որպես Բրեմեն նահանգի Մշակույթի վարչության ուսուցչուհի։ 1978 թ. ավարտել է Բրեմենի համալսարանի երաժշտության ու գերմաներենի բաժինը։ Նույն տարում սկսել է թուրքերեն դասավանդել։ Որոշ ժամանակ դասախոսել է Բրեմենի համալսարանում, որտեղ եղել է նաև Համերաշխության երգչախմբի խմբավարը։ Ինչպես նշում է գրքի առաջաբանի հեղինակ, ամերիկահայ բարերար, «Թռչունյան տուն» կրթահամալիր-մանկատան երկարամյա հովանավոր Հերման Խնդիրյանը. «Բրենդան երաժշտությունն ավելի էր սիրում, քան՝ խոսքը։ Երաժշտությունը նրա համար մարդկության համընդհանուր լեզուն էր։ Նա Գերմանիայի Բրեմեն քաղաքում հենց իր կողմից հիմնված Համերաշխության երգչախմբի ղեկավարն էր։ Սույն երգչախումբը 1986-91 թթ. ընթացքում խաղաղությանը նվիրված երգեր էր կատարել 8 տարբեր լեզուներով»։

Բրենդան մահացել է  2017 թ. Գերմանիայում։

Բրենդայի հիշատակին նվիրված միջոցառում Գյումրիում

Բրենդան մեծ հայերանասեր և մարդասեր է եղել։ Սերը հայրենիքի հանդեպ երբեք չի ջնջվել նրա ներսից։ Իր կտակի համաձայն` նա իր տունն ու ունեցվածքը կտակել է Գյումրիի «Թռչունյան տուն» մանկատանը։ Մահվանից առաջ նրա վերջին ցանկությունը եղել է այն, որ իր գերեզմանից մի բուռ թաղվի այդ մանկատան բակում իր անունով տնկված ծառի տակ, իսկ մի բուռ էլ լցվի Բոսֆորի ջրերի մեջ։

Եվ նրա այդ վերջին ցանկությունն իրականացրեց Ցեղասպանությունը ճանաչած ու այդ թեմայով բազմաթիվ գրքերի հեղինակ, թուրք մտավորական ու գրող Քեմալ Յալչընը և նրա մյուս ընկերները։ Դարձյալ Քեմալ Յալչընի նախաձեռնությամբ` Բրենդայի մի քանի ընկերներ իրենց հուշերը գրի առան Բրենդայի մասին, որը գրքի վերածվեց։ Այս գրքի վաճառից ստացված գումարը կփոխանցի «Թռչունյան տուն» մանկատանը։ Ի դեպ, «Վերջին ցանկությունս» գիրքը երկլեզու է՝ միաժամանակ ամփոփելով հայերեն ու թուրքերեն տեքստերը։ Գրքում Բրենդայի ընկերներն այնքան պատկերավոր են ներկայացնում նրան, որ ընթերցող անմիջապես ճանաչում է նրա բարի ու հոգատար հոգին։

«Վերջին ցանկությունս» գրքի շնորհանդեսը Երևանում

Գրքի շնորհանդեսը կազմակերպվել էր Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնում: Նախ Քեմալ Յալչընի առաջարկով` ներկաները մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը:

Ապա բացման խոսք ասաց կենտրոնի տնօրեն Հայկազուն Ալվրցյանը։ Իր խոսքում նա մասնավորապես արժևորեց գրքի հեղինակներ Քեմալ Յալչընի ու Հերման Խնդիրյանի կատարած գործը։ Այնուհետև խոսքով հանդես եկավ Գերաշնորհ Տեր Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեքչյանը։ Ելույթ ունեցան նաև գրքի հեղինակներից Հերման Խնդիրյանն ու Քեմալ Յալչընը։

Առանձնապես տպավորիչ էր Քեմալ Յալչընի խոսքը։ Ելույթի սկզբում Յալչընը ներկայացրեց, թե ինչու և ինչպես է սկսել զբաղվել Հայոց ցեղասպանության և Թուրքիայում կատարված այլ ցեղասպանությունների ուսումնասիրությամբ։ Նրա խոսքով` դեռևս 1990-ական թվականներին նա շրջել է Արևմտյան Հայաստանի բնակավայրերով և փորձել զրուցել Հայոց ցեղասպանության ականատես հայերի հետ: Յալչընն այդ հայերին համարում է պատմության կենդանի վկաներ։ Նա նշեց, որ շատ բաներ գրի չի առել, քանի որ եթե գրի առներ, ապա իր խոսքով` «Մեկս մյուսի աչքերին ընդհանրապես չէինք կարողանա նայել»։ Նա ասաց, որ այն ինչ գրել է, ոչինչ է հայերի կրած տառապանքի դիմաց։ Նա նշեց, որ շատ է ցանկանում երկու ժողովուրդներին հաշտ տեսնել, իսկ իր նման մարդիկ փորձում են ամեն ինչ անել դրա համար։ Նրա խոսքը հուզեց ներկաներին։

Այնուհետև Յալչընը ներկայացրեց Բրենդայի հետ իր հանդիպումը, պատմեց իրենց երկարամյա ընկերության մասին։ Իր լավ ընկերոջ հիշատակին էլ նախաձեռնել էր  այս գրքի կազմումը։ Նա առանձնապես շնորհակալություն հայտնեց գրքի հովանավոր, հայ բարերար Հերման Խնդիրյանին, Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեքչյանին, գրքի թարգմանիչ Մելինե Անումյանին։

Քեմալ Յալչընի մասին

Քեմալ Յալչընը ծնվել է 1952 թ. սեպտեմբերի 5-ին, Թուրքիայի Դենիզլի նահանգի Հոնազ գավառակում: Ավարտել է Ստամբուլի համալսարանի Փիլիսոփայության բաժինը: Այնուհետև աշխատել է որպես ուսոցիչ` Թուրքիայի զանազան շրջաններում: 1978 թ. զբաղվել է նաև լրագրողական աշխատանքով: 1982 թ. տեղափոխվել է Գերմանիա: 1989 թ. սկսած դասավանդում է Գերմանիայի Բոխում քաղաքում: Նաև բանաստեղծությունների հեղինակ Քեմալ Յալչընը մինչ այժմ հեղինակել է շուրջ 30 գիրք, որոնք հրատարակվել են գերմաներեն, անգլերեն, իտալերեն, իսպաներեն, հունարեն, ֆրանսերեն, պարսկերեն, հայերեն և այլ լեզուներով: Քեմալ Յալչընը Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած առաջին թուրք մտավորականներից մեկն է, ով բազմաթիվ գրքեր է գրել Մեծ եղեռնի և Ցեղասպանությունից փրկված հայերի, ինչպես նաև` իսլամացված հայերի թեմայով:

Պատրաստեց Անի Մելքոնյանը

Akunq.net