Մերթ Բեքչի
Հինգ տարի առաջ մենք կորցրեցինք Հովսեփ Մինասօղլուին, ով լուսանկարել է թուրք դերասաններին ու այդ օրերի հիշողությունները հասցրել մինչև մեր օրեր։ Մինասօղլուն, Թուրքիա բերած իր նորամուծություններով, շարունակում է իր ուրույն տեղը պահպանել։ Այսօր բազմաթիվ այլ նպատակների հետ մեկտեղ կարոտաբաղձությամբ թերթվող այդ սև-սպիտակ լուանկարների մեծ մասը նա է արել իր լուսանկարչական ապարատով։ Մենք փորձել ենք ներկայացնել նրա` արկածներով լի կյանքն ու հավաքել առաջին լուսանկարչական գործերը։
Հովսեփ Մինասօղլու. ընդհանուր ակնարկ
Թուրքիայի ամենահին ստուդիայի ու կինոյի լուսանկարինչներից մեկը եղող Մինասօղլուն ծնվել է 1929 թ., Սամաթիայում (թաղամաս Կ.Պոլսում-Ակունքի խմբ.)։ Հայկական արմատներ ունեցող արվեստի այս գործիչը նախնական կրթությունն ստացել է Իտալական հոգևոր դպրոցում։ Կրթությունը շարունակել է Քարաքյոյում գտնվող հայտնի Սուրբ Բենուա ֆրանսիական լիցեյում, սակայն, երբ ընտանիքը դժվարացել է մուծել «Ունեցվածքի հարկը», կրթությունը կիսատ է թողել։ Դրանից հետո սկսել է աշխատել «Կոդակ» կազմակերպության` Բեյօղլու թաղամասում գտնվող գրասենյակում և այդպիսով սկսել լուսանկարչությամբ զբաղվել։ Հետագա տարիներին նա մեկնել է Եվրոպա, ապա` վերադարձել Ստամբուլ, նախաձեռնել իր ժամանակաշրջանի ամենամեծ լուսանկարչական ստուդիան ստեղծելու գործը։ Մինասօղլուն մահացել է 2013 թ. օգոստոսի 6-ին, Բոմոնթիում գտնվող ծերանոցում։
Նրա` Թուրքիա բերած նորամուծությունները
Շատ գործեր կան, որոնք Մինասօղլուին դարձնում են մեծ լուսանկարիչ։ Նրանց մեջ առաջնային տեղ են գրավում թուրքական ու նույնիսկ համաշխարհային լուսանկարչության մեջ նրա կողմից արված նորամուծությունները։ Արվեստի գործիչը Թուրքիայում առաջին գունավոր լուսանկարն արած անձն է։ Դրա հետ մեկտեղ համաշխարհային մակարդակով նա նշանավորվում է առաջին անգամ 35 մմ ֆիլմը դիաֆիլմի վերածելու առումով։ Սակայն չի սահմանափակվում միայն դրանով։ Մինասօղլուն առաջին մարդն էր, ով մեր երկիր է բերել գունավոր ֆոտոխցիկով ֆիլմերը, ավտոմատ նկարող ֆոտոխցիկներն ու դիապոզիտիվները։ Այս բոլոր որակներով հանդերձ, նա ներկայիս լուսանկարչությանն էլ առնչվող բազմաթիվ գործեր է արել։
Փարիզում անցկացրած տարիները
Մինասօղլուն երկրում տեղի ունեցած ցավալի իրադարձությունների պատճառով գնացել է Փարիզ, որը նրա համար դարձել է իր մասնագիտական կյանքում բեկում մտցրած դարբնոց։ Այսպես, երբ սկսվեցին 1955 թ. սեպտեմբերի 6-7-ի դեպքերը, ոչ մուսուլմանների նկատմամբ ճնշումներ գործադրվեցին։ Այդ ամենը նա այլևս չի կարողացել հանդուրժել ու որոշում է կայացրել գնալ Ֆրանսիայի մայրաքաղաք Փարիզ։ Այդտեղ Մասնագիտացված լուսանկարիչների միությանը կից գործող դպրոցում շարունակել է կրթությունը և սկսել աշխատել «Սոսյեթե Ղոմաֆո» անունով մի լաբարատորիայում։ Լուսանկարչական արվեստի այդ ժամանակաշրջանի զարգացման տեմպերն ու բոլոր նրբությունները այդտեղ է սովորել։ Մինասօղլուի լուսանկարչության առումով կարող ենք ասել, որ Փարիզում նրա անցկացրած այդ վեց տարիները ամենակարևորն են եղել։
Ստամբուլում նրա անցկացրած տարիները
Մինասօղլուն Փարիզ էր գնացել ճնշումների պատճառով և լուսանկարչության ու մշակույթի մասին շատ բան է սովորել այնտեղ։ Սակայն Ֆրանս-ալժիրյան պատերազմի պատճառով ստիպված է եղել հեռանալ նաև Փարիզից։ Ժամանակն էր իր ողջ սովորածը, փորձը իր ծննդավայրում կյանքի կոչելու։ 1962 թ. Ստամբուլ վերադարձած արվեստագետը հիմնում է ժամանակաշրջանի ամենամեծ լուսանկարչական ստուդիան՝ «Հովսեփ ստուդիան»։ Այս ստուդիան շատ հայտնի է դառնում գունավոր լուսանկարչության շնորհիվ։ Լուսանկարիչը այդ տարիներին շնջել է Անատոլիայով (Արևմտյան Հայաստանով-Ակունքի խմբ.)։ Այդ մասին նա մասնավորապես ասում է. «Փարիզից վերադառնալուց հետո իմ առաջին գործը եղավ մի լուսանկարչական ապարատ վերցնելն ու Անատոլիա գնալը։ Իմ նպատակը մեր գեղեցիկ հայրենիքը լուսանկարելն ու միևնույն ժամանակ գումար վաստակելն էր։ Այդ տարիներին Անատոլիայի տարբեր անկյունների լավ լուսանկարներ չունեինք։ Իմ եղած վայրերի քաղաքապետերը, նույնիսկ համայնքապետերը ինձ օգնում էին։ Նրանք կարծում էին, որ իրենց քաղաքներին դա ճանաչում կբերի»։ Գեղեցիկ տեսարանների լուսանկարչությամբ զբաղված Մինասօղլուի ամենաիմաստալից լուսանկարներից է Սամաթիայում գտնվող իր տատի տան պատշգամբից արվածը։
«Հովսեփ ստուդիայի» լեգենդը
Երբ Սիրքեջիում գտնվող իր արվեստանոցում գործերը լավանում են, նա տեղափոխվում է Բեյօղլու ու բացում «Հովսեփ ստուդիան»։ 1000 քառ մ տարածք զբաղեցրած ստուդիայի վերնահարկը արվեստանոցն էր, իսկ ներքևի հարկը օգտագործվում էր որպես պահեստ։ Մինասօղլուն այդ հոյակապ ստուդիայում լուսանկարչության բազմաթիվ ոլորտներում սկսել է ստեղծագործել ու նկարել է 20 քառ մ լուսանկարներից մինչև գունավոր դիմանկարներ։ 1960-ական թթ. Մինասօղլուն ու նրա ստուդիան մեծ հաջողություն են ունեցել։ Լուսանկարիչը իր գործերից ստացած գումարը կրկին ներդրել է լուսանկարչության մեջ։ Արտասահմանում տեսած տեխնիկական բոլոր սարքավորումները մեր երկիր է բերել։ 1970-ական թթ. առաջին գունավոր լուսանկարն է արել ու այդպիսով մնացել պատմության մեջ։
Լուսանկարած հայտնիները
Հովսեփ Մինասօղլուն լուսանկարել է այնպիսի մարդկանց, ինչպիսիք են Զեքի Մյուրենը, Յըլմազ Գյունեյը, Գյունեյթ Արքընը, Քադիր Ինանըրը, Սադրի Ալըշըքը, Թյուրքան Շորայը, Էնգին Չաղլարը, Ֆերի Ջանսելը և այլք։ Դրա հետ մեկտեղ, դեռևս անհայտ, սակայն հայտնի դառնալ ցանկացող մարդկանց էլ է լուսանկարել։ Վերջին շրջանի մեր կինոյի պատմությունն ու նույնիսկ երաժշտության պատմությունը լուսանկարների մեջ արտացոլելու ու այն պատմություն դարձելու գործում Մինասօղլուն մեծ ջանք է գործադրել։
«Շոու ստուդիայի» ժամանակաշրջանը
Հովսեփ Մինասօղլուն լեգենդար «Հովսեփ ստուդիայից» հետո «Շոու ստուդիան» է ստիպված լինում հիմնադրել։ Ըստ նրա, պատճառը հետևյալն է եղել. «Թյուրքան Շորայի մայրն ինձ շատ էր սիրում։ Մի անգամ լուսանկարեցինք, տակն էլ գրվեց «Հովսեփ ստուդիա», թերթի մի մեծ էջում հրապարակվեց այն՝ «Աղջիկներս ինձ չեն ցանկանում։ Աղջիկներս շատ գումար են վաստակում, սական մորը չեն տալիս» վերնագրով մի ռեպորտաժում»։ Այդ հրապարակման մեջ լուսանկարի առկայությունը դժվարություններ է ստեղծում Մինասօղլուի համար, որի պատճառով էլ իր գործը նա շարունակում է «Շոու ստուդիա» անվան տակ։
Տնտեսական խնդիրներ
Թուրքիայի լուսանկարչական արվեստում բազմաթիվ նորամուծություններ մտցրած վարպետ լուսանկարիչ Հովսեփ Մինասօղլուն ֆինանսական խնդիրներ է ունեցել։ Ստիպված է եղել փակել ստուդիան, և այդ օրվանից գործերն այլևս չեն լավացել։ Մեծ դժվարությամբ գնած լուսանկարչական ապարատով լուսանկարներ է սկսել անել, 1 թուրքական լիրայով վաճառել դրանք ու գոյությունը պահպանել։ Վերջին տարիներին, այդ խնդիրներից բացի, առողջական խնդիրներ էլ է ունենցել և 2013 թ. օգոստոսի 6-ին մահացել է։
https://listelist.com/osep-minasoglu-hayati/
Թարգմանեց Անի Մելքոնյանը
Akunq.net
Leave a Reply