Ստամբուլի հայ համայնքը` պոլսահայ երիտասարդի աչքերով. դասախոսություն Երևանում

Հուլիսի 9-ին ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարանի շենքում ԳԱԱ Գիտակրթական միջազգային կենտրոնը կազմակերպել էր դասախոսություն` «Պոլսահայ համայնքն այսօր» թեմայով: Բանախոսը ԵՊՀ Պատմության ֆակուլտետի Հայագիտության բաժնի պոլսահայ մագիստրոս Սարին Աքբաշն էր: Այդ մասին հաղորդում է Akunq.net-ը:

Աղբյուրի համաձայն` բացման խոսքով հանդես եկավ և բանախոսին ներկայացրեց ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ամբիոնի վարիչ Ռոբերտ Ղազարյանը, ով նաև նշեց, որ Գիտակրթական միջազգային կենտրոնն այս շաբաթ կազմակերպելու է նման դասախոսությունների մի ամբողջ շարք:

Միջանկյալ նշենք, որ Սարին Աքբաշը ծնվել է Կ.Պոլսում և արդեն 2 տարի է, ինչ բնակվում է Հայաստանում` այստեղ ուսանելու պատճառով:

Սարին Աքբաշը ելույթի սկզբում ցավով արձանագրեց, թե պոլսահայ համայնքն այսօր գտնվում է ձուլման մեծ վտանգի տակ: Բանախոսը նշեց, որ պոլսահայ համայնքի ստույգ թվի վերաբերյալ տվյալներ, դժբախտաբար, գոյություն չունեն, և որ հիմնականում բերվում է 70-80 հազար թիվը: Ըստ նրա` համայնքում գործում են 36 հայկական եկեղեցիներ և 16 վարժարաններ, Կ.Պոլսո համայնքն ունի նաև հիմնարկներ, որոնցից, օրինակ, Հրանտ Դինք հիմնադրամը, Ուսուցչաց հաստատությունը, որը կատարում է կրթական և հրատարակչական գործառույթներ և այլն: Հայերն Ստամբուլում ունեն նաև 2 հիվանդանոց և 15 գերեզմանատուն:

Պոլսահայ երիտասարդի փոխանցմամբ` այստեղի հայ երիտասարդները համայնքի հետ կապը հաստատում են սանուց միությունների և եկեղեցիների միջոցով: Սակայն ներկայում մի փոքր թուլացել է սանուց միությունների հետ կապը, միություններ, որ համայնքում կազմակերպում են զանազան մշակութային միջոցառումներ:

Բանախոսը ցավով ընդգծեց, որ պոլսահայ երիտասարդության մեծ մասը կորցրել է հայերեն խոսելու սովորությունը, քանի որ 24 ժամ շարունակ գտնվում է թուրքերենի ճնշման տակ: Սարին Աքբաշի կարծիքով` այս խնդրի լուծման գործում մեծ դեր կարող են կատարել հայկական վարժարանները, ինչպես նաև` համայնքի մյուս հաստատությունները: Նրա խոսքով` թուրքական պետությունը, կրթական ծրագրի առումով, առերևույթ ազատ է թողել տեղի վարժարաններին, սակայն իրականում որոշ սահմանափակումներ են դրված: Օրինակ` թեև պոլսահայ կրթօջախների տնօրենները հայ են, սակայն նրանց տեղակալի պաշտոնում, որպես կանոն, նշանակվում է միայն ազգությամբ թուրք մասնագետը:

Աքբաշը նաև նշեց, որ չի կարող ասել, թե Կ.Պոլսի հայոց պատրիարքարանը շատ բան է անում հայապահպանության առումով: Նրա կարծիքով` պատրիարքարանն առավելապես կենտրոնացած է քրիստոնեություն քարոզելու վրա: Նա հայտնեց, որ անգամ քարոզներն այլևս նաև թուրքերեն են արվում, քանի որ հայերեն հասկացողների թիվը նվազել է։ Բանախոսի խոսքով՝ այնուամենայնիվ պատրիարքարանում առանձին անհատներ աշխատանքներ կատարում են հայապահպանության ուղղությամբ, մասնավորապես հրատարակչական գործունեություն ծավալելով։

Պոլսահայ երիտասարդը նաև հիշեցրեց, որ հայկական վարժարաններում հայոց պատմության դասաժամեր չկան. դասավանդվում են միայն հայ գրականություն և հայոց լեզու առարկաները: Նրա կարծիքով` այդ խնդիրը պետք է հետևյալ կերպ լուծել. կարելի է հայ գրականության դասաժամերին սաներին ներկայացնել նաև հայոց պատմության որոշ դրվագներ: Ըստ նրա` արդեն իսկ գրականությունը չի կարող ներկայացվել` առանց պատմական անդրադարձի:

Անդրադառնալով նաև պոլսահայ մամուլին` բանախոսը նշեց, որ ի տարբերություն «Ժամանակ» և «Մարմարա» օրաթերթերի` «Ակօս« շաբաթաթերթը համեմատաբար ազատ է:

Հայ պատգամավորների թեմայով` պոլսահայ երիտասարդը ասաց, որ ինքը հայ չի համարում Արդարություն և զարգացում կուսակցության (AKP) ընտրացուցակով պատգամավոր դարձած Մարգար Եսայանին, ով հարկադրված է ներկայիս թուրք իշխանությունների կողմը բռնել: Ինչ վերաբերում է Կարո Փայլանին, ապա վերջինս, քրդամետ Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության (HDP) անդամ լինելով հանդերձ, հայանպաստ գործունեություն է ծավալում: Սարին Աքբաշը հիշատակեց նաև այս տարի պատգամավորության թեկնածություն չառաջադրած պոլսահայ նախկին պատգամավոր Սելինա Դողանին: Բանախոսը ենթադրություն հայտնեց, թե քեմալիստական Ժողովրդահանրապետական կուսակությունը (CHP-ն) այս տարի Դողանին չընդգրկեց իր ցուցակում, քանի որ հայազգի պատգամավորը համարձակվել էր անդրադառնալ Հայոց ցեղասպանության թեմային:

Պոլսահայ երիտասարդը կարծիք հայտնեց, թե Ստամբուլի համայնքում հայապահպանման գործընթացի մեջ մեծ դեր կարող է կատարել Հայաստանի Հանրապետությունը: Նա ընդգծեց պոլսահայ երիտասարդներին Հայաստան բերելու համար պետական ծրագրեր մշակելու և այդ ծրագրերը հետևողականորեն գործադրելու կարևորությունը: «Ես հայասեր ընտանիքում եմ մեծացել, սակայն է՛լ ավելի սիրահարվեցի Հայաստանին, երբ 2 տարի ապրեցի այստեղ»,-նշեց նա:

Իսլամացված հայության նկատմամբ պոլսահայ համայնքի անդամների վերաբերմունքի վերաբերյալ, «Akunq.net»-ի հարցին ի պատասխան, բանախոսն ասաց, որ անձամբ ինքը ոչ բոլոր իսլամացված հայերին է վստահելի համարում: Նա հայտնեց, որ խոսքը չի վերաբերում այն իսլամացված հայ ընտանիքներին, որոնք ընտանիքի ներսում իրոք պահպանել են հայկական սովորությունները: Սակայն, ըստ նրա, պոլսահայ համայնքը չի կարող գրկաբաց ընդունել, օրինակ, միայն հայ տատիկ ունեցողներին, քանի որ իրենք ապրում են մի վտանգավոր երկրում, որտեղ բարդ է անխտիր բոլորին վստահելը:

Անդրադառնալով նաև պոլսահայ համայնքի` Թուրքիայի մյուս փոքրամասնությունների հետ ունեցած առնչություններին` Սարին Աքբաշը նշեց, որ հայ համայնքը վերապահությամբ է մոտենում տեղի քրդերին, և որ, թեև հազվադեպ, այնուամենայնիվ երբեմն համատեղ ձեռնարկներ է կազմակերպում տեղի հույների և այլ փոքրամասնությունների հետ:

Դասախությանը ներկա էին բազմաթիվ երիտասարդներ, ովքեր ակտիվ մասնակցություն ցուցաբերեցին` բանախոսին ուղղելով բազմաթիվ հարցեր և մասնակցելով քննարկմանը:

Մելինե Անումյան

Akunq.net