“Gazete Karınca”-յի կողմից «Ավրորա» նախագծից քաղված և թուրքերեն թարգմանված «1915 –ից մինչ մեր օրերը․ հայերի դիմանկարներ» սյունակաշարը գրքի է վերածվել։ Գրքի թարգմանիչներից Լոքման Սազանն ասել է․ «Այս մարդկանց պատմությունները իրենց իսկ խոսքերով ընթերցելը գուցե և իր ներդրումն ունենա հասարակությունների առերեսման ու երկար ժամանակ փափագված խախաղությանը հասնելու համար»։ Այդ մասին հաղորդում է Akunq.net-ը` վկայակոչելով «Մեզոպոտամիա» գործակալության կայքէջում հրապարակված լուրը:
“Gazete Karınca”-յի կողմից «Ավրորա» նախագծից քաղված ու թուրքերեն թարգմանված «1915-ից մինչ մեր օրերը․ հայերի դիմանկարներ» սյունակաշարից գիրք է կազմվել։ «Հենրիխ Բյոլլ Սթիֆթանգ» կազմակերպության Թուրքիայի ներկայացուցչության աջակցությամբ «Զան» հիմնադրամի հրատարակչությունում լույս տեսած գիրքը ընթերցողների դատին կհանձնվի Հայոց ցեղասպանության 103-րդ տարելիցին՝ ապրիլի 24-ին։ Գրքում ներկայացված են այն հայերի պատմությունները, որոնց հաջողվել է ողջ մնալ 1915 թ․ հետո, ինչպես նաև` նրանց ոդիսականը Ուրֆայից դեպի Բուենոս Այրես, Ամասիայից դեպի Ֆրանսիա։ Նրանց պատմությունները ներկայացված են նրանց երեխաների ու թոռների շուրթերից։ Գիրքը թարգմանել են Թոլգա Էրն ու Լոքման Սազանը, իսկ խմբագիրներն են լրագրողներ Չաղդաշ Քափլանն ու Բեքիր Ավջըն։
«Մեզոպոտամիա» գործակալության թղթակիցը Թոլգա Էրի, Լոքման Սազանի ու Բեքիր Ավջըի հետ զրուցել է գրքի մտահղացման ու կազմման շուրջ։
Ցեղասպանությունն իր ամբողջ մերկությամբ ներկայացնող անհատական պատմությունները
Գրքի խմբագիրներից Բեքիր Ավջըն ասել է, որ իրենք 2016 թ․ հետո “Gazete Karınca”-յում սկսել են ներկայացնել «1915-ից մինչև մեր օրերը․ հայերի դիմանկարներ» նախագիծը, իսկ դրանք մի գրքում ամփոփելու մտահղացումը հետևյալ կերպ է ներկայացրել․ «Դիմանկարները գրքում ժողովելու ժամանակ որոշ պատմողների հետ կապ հաստատեցինք, նրանցից խորհուրդ հարցրեցին։ Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ժամանակ «Ավրորայի հերոսը» նախագիծն իրականացնողների հետ կապ հաստատեցինք։ Այդ երկխոսությունների ժամանակ շեշտվել է նաև գրքում տեղ գտած պատմությունների՝ թուրք ընթերցողներին հասանելի դարձնելու անհրաժեշտությունը։ Մենք էլ էինք հասկանում դրա կարևորությունը և լծվեցինք Ցեղասպանությունն իր ամբողջ մերկությամբ ներկայացնող այս անհատական պատմությունները մեկ գրքում ժողովելու գործին։ Գրքում ներկայացված է 50 դիմանկար։ Իսկ «Ավրորայի հերոս» նախագծի «100 կյանք» ծրագրում առկա են 1915 թ․ հետո 100 հայի՝ մինչ օրս ձգվող կյանքի պատմություննները։ Մյուս հիսունը նախատեսում ենք կազմել ու ներկայացնել Հրանտ Դինքի սպանության տարելիցի օրը՝ 2019 թ․ հունվարի 19-ին։
Հայերի հետքերը կային, բայց իրենք` ոչ…
Ավջըն նշում է, որ իր վրա ազդել է գրքում առկա յուրաքանչյուր պատմություն և հավելում․ «Ես Մուշից եմ։ Մուշի հայկական անունը Տարոն է։ Ես մեծացել եմ մի թաղամասում, որտեղ մի ժամանակ հայ երեխաներ են վազվզել, զվարճալի խաղեր խաղացել, գուցե ինչ-որ ժամանակ վշտացել։ Թաղամասի անունը Քալե էր։ Այն թաղամասում, որտեղ անցել է իմ մանկությունը, հայկական հետքեր կային։ Բայց հայերը չկային։ Իսկ այսօր այդ թաղամասերի փոխարեն Թուրքիայի կառավարության բնակարանաշինության վարչության (TOKİ) շենքերն են։ Հայկական բոլոր հետքերը ջնջված են։ Օրինակ՝ գրքում կան անուններ, որոնց պատմությունները հասնում են Մուշից մինչև Ֆրանսիա կամ Հայաստան։ Ցեղասպանության ժամանակվա նրանց պատմություններն ընթերցելիս միշտ այսպես էի մտածում․ «Այս գրքի հերոսները ուրիշ տեղից չեն, այլ` այն վայրերից, որտեղ մենք ենք ապրում, ու որտեղից նրանք ստիպված են եղել հեռանալ»։
Սա վերաբերում է այս աշխարհագրական տարածքում բնակվող յուրաքանչյուրին
Ավջըն նշում է, որ այս գիրքը համառոտ, բայց հստակ լեզվով ներկայացնում է այդ տարածքների իրական պատմությունը և նշում․ «Գրքում ներկայացված պատմությունները վերաբերում են Յոզղատից մինչև Ամասիա, Դիարբեքիրից մինչև Վան, Ստամբուլից մինչև Թոքատ ձգվող աշխարհագրական տարածքում բնակվող յուրաքանչյուր մարդու։ Օրինակ՝ գրքում առկա պատմություններից մեկի հերոս և նախաբանի հեղինակ` ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանը, ներկայացնելով Ցեղասպանության տարիներին իր ընտանիքի հետ տեղի ունեցած դեպքերը և նրանց` Մալաթիայից մանադա հասա պատմությունը, նշում է․ «Այս գրքում առկա ձայները այն մարդկանց են պատկանում, որոնց կյանքի պատմությունները կարող էին շատ տարբեր լինել, եթե նրանք ապրած լինեին իրենց հայրենի երկրում»։ Խնդիրն էլ հենց դա է»։
Պապերի հողերը տեսնելու եկածների պատմությունը
Թարգմանիչ Լոքման Սազանն էլ ասում է, որ իրենք սկսել են այդ տարածքներից ստիպված հեռացած մարդկանց անհատական պատմություններից, ապա շեշտում է, որ իրենք ցանկացել են հասարակությանը ցույց տալ, որ հայերը նույն տարածքներում նույն մշակույթը կրող մարդիկ են եղել: Սազանն ասում է․ «Պատմողների ներսում կա և՛ զայրույթ, և՛ ատելություն, բայց միևնույն ժամանակ` 1915 թ․ առաջ իրենց բնակավայրերի հետ կապվածություն։ Օրինակ՝ գրքում տեղ են գտել 1915 թ․ Ուրֆայից հեռացած իր պապիկի հոր բնակության վայրը տեսնել ցանկացող հայերի՝ 100 տարի անց Բրազիլիայից Ուրֆա գալու մասին պատմությունները»։
Ներդրում` երկար ժամանակ մեր փափագած խաղաղությանը հասնելու ուղղությամբ
Սազանն ընդգծում է, որ հայերը միայն Թուրքիայում ու Հայաստանում ապրողները չեն և հավելում․ «Այս մարդկանց պատմությունները իրենց իսկ խոսքերով ընթերցելը գուցե և իր ներդրումն ունենա հասարակությունների առերեսման ու երկար ժամանակ փափագված խախաղությանը հասնելու համար»։
Անցյալը ներկայում գոյություն ունեցող խնդիրների հիմքն է
Սազանը նշելով, թե անցյալի պատմությանը որոշակի օրերի անդրադառանալն այն հասանելի կդարձնի, հայտնում է. «Մենք էլ ցանկացանք թեկուզ և շաբաթական մեկ օր պատմել այս մասին։ Կարծում ենք, որ 52 շաբաթ շարունակ այս խնդիրը օրակարգում պահելը կարևոր է։ Քանի որ անցյալն արդեն-իսկ ներկայում գոյություն ունեցող բոլոր խնդիրների հիմքերից մեկն է։ Կանանց խնդիրներից սկսած` մինչև քրդական հարց, այդ բոլոր խնդիրները կարող ենք համեմատել 1915 թ․ հետ։ Գիրքը մեր հասարակության մարդկանց վրա դույզն-ինչ ազդեցություն էլ ունենա՝ կարևոր է»։
Մելիքե Ջեյհան
http://mezopotamyaajansi.org/tum-haberler/content/view/21207
Թարգմանեց Անի Մելքոնյանը
Akunq.net
Leave a Reply