Բնական գեղեցկություններով հարուստ Բինգյոլը (Բյուրակնը-Ակունքի խմբ.)

Բինգյոլը Անատոլիայի այն տարածքներից է, որին թշնամու ոտքը չի դիպչել։ Այն գտնվում է Էրզրումի (Կարին-Ակունքի խմբ.), Էրզինջանի (Երզնկա-Ակունքի խմբ.), Ամիդի (Դիարբեքիր/Տիգրանակետր-Ակունքի խմբ.), Խարբերդի և Դերսիմի նման` հնագույն պատմություն ունեցող տարածքների շարքում։ Բինգյոլը բեյլիքությունների ու իշխությունների մայրաքաղաք չի եղել։ Այդ վիճակը բացասական ազդեցություն է թողել նրա պատմական, մշակութային ու տնտեսական զարգացման վրա։ Բինգյոլի շրջանում չես հանդիպի նաև հնագույն քաղաքի մնացորդների։ Այժմ կփորձենք ձեզ մոտիկից ծանոթացնել Բինգյոլին և տեղեկություններ տալ այնտեղ գտնվող պատմական ու  տեսարժան վայրերի վերաբերյալ։

Հին աղբյուրներում շրջանն անվանվել է Մինգ-քյոլ, միջնադարյան աղբյուրներում՝ Չափաքչուր, իսլամական աղբյուրներում՝ Ջելեբ-ի Ջուր, հայկական աղբյուրներում՝ Սիրմանչ, իսկ  ժողովրդի շրջանում հայտնի է եղել Չոլիք կամ Չևլիք անուններով։ Ի վերջո, 1945 թ․ քաղաքը Բինգյոլ լեռների անվամբ կոչվել է Բինգյոլ։ Այն եղել է Կոմմագենեի թագավորության, Միտանիի, խեթերի, խուռիների, ուրարտացիների, սկյութների, մեդեացիների, պարսիկների, սելևկյանների, հռոմեացիների, բյուզանդացիների, սելջուկների և օսմանյան տիրապետության տակ։ Եղանակային և աշխարհագրական պայմանների պատճառով սույն շրջանը հաղորդակցության համար այդքան էլ հարմար չի եղել, որի պատճառով պատմության ոչ մի ժամանակահատվածում այն մեծ կենտրոն չի եղել։ Բինգյոլի պատմությունը հասկանում ենք` ավելի շատ հարևան շրջանների պատմությունն ուսումնասիրելով,  այդ պատճառով գրեթե հնարավոր չէ այնտեղ հանդիպել այդ քաղաքակրթությունների մնացորդների։ Ստորև ձեզ ենք ներկայացնում Բինգյոլում շրջելու ուղեցույցը․

Արքայադստեր ամրոցը

Գենչ գավառում գտնվող սույն ամրոցը բարձունքի վրա է տեղակայված։ Այսօր հնարավոր է միայն այդ ամրոցի ավերակներին հանդիպել։ Պարսիկ տիրակալ Դարեհը երկար տարիներ մնացել է Գենչ գավառում և այդ ամրոցը կառուցել տվել իր աղջկա համար։ Գենչ գավառն էլ իր անունը այդ ամրոցից է ստացել, Ամրոցի իրական անունը նշանակում է Դարեհի կամ Դարայի շատրվան։

Սենտարիուսի ամրոցը

Բինգյոլ շրջանը գտնվում է Արածանիի հովտում, կենտրոնից 18 կմ հեռավորության վրա։ Ուրարտական մյուս ամրոցների նման` այս ամրոցը նախ բանտ է եղել` լինելով նաև երեք կարևոր ամրոցներից մեկը։ Ճանապարհների հատվող կետերին և Արածանի գետի հովտին գերիշխող բարձունքում կարելի է հանդիպել ամրոցի մնացորդներին։

 Չռի ջրվեժը

Այն գտնվում Բինգյոլի կենտրոնին կից Ըլըջա գավառակի Ուզունդերե գյուղում։  Ջրվեժը գավառակից գտնվում է 8 կմ հեռավորության վրա։ Այն շրջանում, որտեղ գտնվում է Չըռ քարը, միայն ժայռաբեկորներ ու քարանձավներ կան։ Ժայռաբեկորների վրա նկատելի են գիշատիչ թռչունների բազմաթիվ բույներ։ Այն բնության հրաշքներից մեկն է, որն անպայման պետք է տեսնել։

Լողացող կղզին

Բինգյոլի Սոլհան գավառում գտնվող «լողացող կղզիները» ժողովրդի մեջ հայտնի են Լողացող կղզի անվամբ, իսկ լիճը որակվում է որպես խառնարանային։ Թուրնալար լիճը հարթավայրի վրա է գտնվում։ Լճում հողի բաժանումներից առաջացած ու մեկը մյուսից ու գետնից անջատ 3 փոքր կղզյակներ կան։ Այդ կղզյակները շարժվում են` մեկը մյուսին հրելով կամ քամու ազդեցությամբ։ Լողացող կղզիները, որպես բնության հրաշալիք, վերցված են հատուկ պաշտպանության տակ։

Սյուլբյուս լեռը

Յայլադերեի հյուսիսում և Դեշթ հարթավայրի արևմուտքում գտնվող Սյուլբյուս լեռը (2884 մ) շատ բարձր հրաբխային սար է։  Լեռնաշղթայում այն միանգամից է վեր խոյանում։ Այն վայրերից է, որտեղ ձյունը ամենաուշն է հալվում։ Սյուլբյուսի լանջերն ու փեշերը օգտագործվում են որպես արոտավայր։  Չնայած լեռը հեռվից սրածայր կոնի է նման, սակայն վերևի հատվածը հարթ է։ Սյուլբուսի ուխտավայրը, որից էլ լեռը ստացել է իր անունը, գտնվում է սարի գագաթին։ Ավանդազրույցի համաձայն՝ Սյուլբյուս անունով մի երիտասարդ սիրահարվում է Սթարը անունով մի գեղեցիկ աղջկա։ Սակայն մի վհուկ խանգարում է նրանց։ Տղան իր սիրո ցավից թոքախտով է հիվանդանում ու մահանում է։  Այս վշտին չդիմանալով` որոշ ժամանակ անց աղջիկն էլ է մահանում և իր կտակի համաձայն` թաղվում սիրեցյալի կողքին։ Սակայն վհուկը նույնիսկ գերեզմանում էլ նրանց փորձում բաժանել և գերեզմանների մեջ վեր խոյանում մի ծառի տեսքով։ Ասում են, թե Սյուլբյուսն ու Սթարը մյուս կյանքում էլ են միմյանց հասնել ձգտում։

Յոլչաթը դահուկային կենտրոնը

Բինգյոլի մոտակայքում գտնվող դահուկային կենտրոնը 25 կմ հեռավորության վրա է։ Դեկտեմբեր և մարտ ամիսներին դահուկադաշտում պրոֆեսիոնալ ու սիրողական դահուկորդների համար առանձին վազքուղիներ կան, որոնց երկարությունը 1 կմ է, իսկ բարձրությունը` 1890-ից մինչև 1650 մ։ Առկա է նաև 50 սենյակ ունեցող հյուրանոց։

Զաղի քարանձավը                                                       

Զաղի քարանձավը գտնվում է Արածանի գետի ափին՝ Գյոքչելի ու Յենիդալ գյուղերի միջև գտնվող ժայռուտում։ Քարանձավի` դեպի Արածանի նայող կողմը կազմված է գետնից 200-300 մետր բարձրության վրա գտնվող բնական ժայռերի առաջնային մասերում բացված և գրեթե ողջ տարածքով մեկ տարածված քարանձավներից։ Զաղի քարանձավը մարդիկ են բացել, նրա ներքին մասերը մեկը մյուսի հետ են կապված աստիճանային անցումներով ու բազմահարկ են։ Մ․ թ․ 5-րդ դարի սկզբից եղող այս քարանձավները Հռոմեական կայսրության ճնշումներին ենթարկված քրիստոնյաների համար օգտագործվել են որպես թաքստոց ու  սրբավայր։

https://www.sozcu.com.tr/hayatim/seyahat/iste-bingolun-gezilecek-yerleri

Թարգմանեց Անի Մելքոնյանը

Akunq.net