Սուրում գտնվող եկեղեցում շրջող հայոց պատրիարքի տեղապահ Արամ Աթեշյանին տխրեցնող պատկերը

Թուրքիայի հայոց պատրարքի տեղապահ, արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանը 2 տարվա ընդմիջումից հետո այցելել է Դիրաբեքիրի Սուրի շրջանում գտնվող, վնասված (թուրք-քրդական բախումների ընթացքում- Ակունքի խմբ.) Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցի, իսկ վերակառուցման մեջ գտնվող մնացած եկեղեցիների վերաբերյալ էլ տեղեկություններ ստացել: «Այսօր մի կողմ թողնենք թաղամասը, Աստծո տուն եկեղեցիները, մզկիթները ավերվում են: Սա անողը մարդ չի կարող կոչվել: 2 տարի առաջ էի այստեղ եկել: Միայն եկեղեցու ներսն էր կեղտոտ: Սակայն այսօր եկել և տեսնում եմ, որ ամեն կողմ մուճով քանդվել է: Եկեղեցու վերականգնման աշխատանքերը 3 տարի են տևել: Եկեղեցու խորանները քար ու քանդ են արվել»,- ասաց նա:

Թուրքիայի հայոց պատրիարքի տեղապահ արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանը PKK-ի ահաբեկչների կողմից փորված խրամատները փակելու ու բարիկադները վերացնելուց համար 2015 թ. դեկտեմբեր ամսից մինչ 2016 թ. մարտ ամիսը այցելել էր Դիարբեքիրի Սուրի շրջանում գտնվող 6 թաղամասերում կատարված խրամատաբարիկադային օպերացիայի ընթացքում վնասված Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցի: Պատերի վրա անցքեր բացված, կամարներն ու ապակիները կոտրված, քանդված եկեղեցում շրջող Արամ Աթեշյանին տեղեկություններ է հաղորդել Դիարբեքիրի վաքըֆների շրջանային տնօրեն Մեթին Էվսենը:

Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու շրջան դեռ մուտքն արգելված է: Սուրբ Կիրակոսից բացի` Թուրքիայի հայոց պատրիարքի տեղապահ, արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանը այցելել է նաև շրջակայքում գտնվող հայկական մյուս եկեղեցիներ, որոնցում նորոգման աշխատանքեր են ընթանում, և հավելյալ տեղեկություններ ստացել այդ աշխատանքերի վերաբերյալ:

Խրամատբարիկադային օպերացիայի ժամանակ վնասված եկեղեցիների գլխավոր շենքերը մանրակրկիտ ուսումնասիրած Աթեշյանը ավելի ուշ հանդես է եկել հայտարարությամբ:

«Սա անողը մարդ չի կարող կոչվել»

Աթեշյանը 2 տարի առաջ էլ, երբ պաշտոնապես հայտարարվել էր խրամատբարիկադային օպերացիայի ավարտը, եկել է Սուրբ Կիրակոս եկեղեցի և ուսումնասիրել այն: Այս այցից հետ Աթեշյանն ասել է.
«Տխրությունից բացի ուրիշ ի՞նչ կարող եմ զգալ: Հայկական Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու, ինչպես նաև նար կողքին գտնվող աորական կաթոլիկ եկեղեցու և 500 մետր հեռվում` հայկական կաթոլիկ եկեղեցու, հայկական բողոքական եկեղեցու տարածքում բնակիչների 97 տոկոսը հայ է եղել: Սա քրիստոնյաների թաղամաս է եղել: Մեր գրողներից մեկը այս թաղամասն անվանել է «Գյավուրների թաղամաս»: Այսօր մի կողմ թողնենք թաղամասը, թաղամասում գտնվող Աստծո տուն եկեղեցիները, մզկիթները ավերակ են դարձել: Սա անողը մարդ չի կարող կոչվել: 2 տարի առաջ այստեղ եկա: Հայ կաթոլիկ, հայ բողոքական եկեղեցիներն էլ համեմատելիս` ուրախացա. միայն  եկեղեցիների ներսն էր կեղտոտված: Սակայն այսօր եկա և տեսա, որ այս եկեղեցու բոլոր կողմերը մուրճով քանդված են: Եկեղեցու վերականգնման աշխատանքերը 3 տարի տևեցին: Խորաններն ամբողջությամբ քար ու քանդ են արվել: Սա անողը չի կարող Աստծո ստեղծած ծառան լինել, մարդ չի կարող կոչվել: Հազարավոր տարիներ ապրել ենք այստեղ, հետք ենք թողել:  Այդ հուշարձանները մի խումբ անհայտ մարդկան կողմից ավերվում են, ինչը միաժամանակ պետությանն էլ է վնաս: Այս կառույցները նաև պետության հարստություններն են: Դրանք միայն մեզ չեն պատկանում. այս պետությանը, այս հողին են պատկանում: Դրանց ավերումը անմարդկային արաք է: Եվ դա պետության նկատմամբ գործված ամենամեծ մեղքն է: Ամեն պատից մի դուռ է բացված: Ամեն տեսակի մարդ կարող է մտնել ու դուրս գալ և այս սուրբ վայրը պղծել:

Եկեղեցին  նախկին  վիճակին է հասցվել: Իմ ունեցվածքը նրանք կպաշտպանեն

Թուրքիայի հայոց պատրիարքի տեղապահ, արքեպիսկոպոս Արամ Աթեշյանը հետագա անելիքների մասին ասել է հետևյալը.

«Այս եկեղեցին գրեթե 30 տարի փակ էր, քանդված էր: Ներսը անտառի էր վերածվել: Առաջին աշխատանքերն այստեղ ես եմ կատարել:  500 բեռնատար հող ենք լցրել: Մի քանի տարի առաջ խումբ կազմեցինք ու սկսեցինք վերականգնել եկեղեցին: 3 մլն դոլարի ապրանք գնեցինք: Այսօր այդ եկեղեցին նախկին վիճակին է հասցվել: Այսուհետև գնդակը փոխանցել ենք Վաքըֆների շրջանային տնօրինությանը, ոստիկանությանը, Մշակույթի նախարաությանը: Նրանք կզբաղվեն այս հարցով: Իմ ունեցվածքը նրանք կպաշտպանեն: Ավելի ճիշտ` իմ ունեցվածքը լինելուց բացի` սա պետության ունեցվածքն է: Նրանք կպաշտպանեն: Հայ կաթոլիկ եկեղեցին, հայ բողաքական եկեղեցին նորոգվել են: Սակայն մեր եկեղեցուն դեռ ձեռք չեն տվել:  Գուցե պատճառն այն է, որ սեփականության իրավունքը իմ ձեռքում է, դրա համար է նրա նորոգումը մնում ամենավերջում: Մնացածի սեփականության իրավունքը վաքըֆներին է պատկանում: Այն իրավասու մարմնին, որը պետք է զբաղի այս հարցով` լինի դա Մշակույթի նախարաությունը, Վաքըֆների գլխավոր տնօրինությունը,  ոստիկանությունը կամ այլ կառույց, կխնդրեմ, որ ինչքան հնարավոր է շուտ կանխարգելիչ միջոցառումներ ձեռնարկի ու սկսի վերականգնման աշխատանքերը»,-ասել է նա:

Զանգը Մոսկվայում  է պատրաստվել ու բերվել

2012թ. Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցու համար Ռուսաստանի մայրաքաղաք Մոսկվայից 100 կգ ծանրության «սոխի գլխի նմանվող»  զանգակը հատուկ պատրաստել են տվել ու բերել. 1915 թ.  այն պատճառաբանությամբ, թե իբր այն մզկիթի մինարեթներից բարձր է, հրետանու կրակոցով ջարդել էին: Դրա փոխարեն պատրաստված նոր զանգը 2013 թ. Զատկի տոնին առաջին անգամ է ղողանջել:

Եկեղեցու պատմությունը

Դիրաբեքիրի Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցին կառուցվել է 1376 թ.: Դիարբեքիրի Սուրի շրջանում հայերով հոծ բնակեցված Ֆաթիհփաշա փողոցում գտնվող եկեղեցին մինչ 1915 թ. մայիսի 27-ը հայտարարված «Տեղահանության մասին օրենքը» (Հայոց Ցեղասպանություն – ակունք խմբ.) հայերն են օգտագործել: Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում այն օգտագործվել է որպես շտաբ, ավելի ուշ` որպես Սումերբանկի բաբմակի պահեստ: 1960 թ. եկեղեցին կրկին բացվել է որպես աղոթատեղի: 3 հազ. քառ. մետր տարածք զբաղեցնող Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին, հատկապես 1980 թ., լքվել է, քանի որ տեղի հայերը տարբեր պատճառներով արևմտյան նահանգներ կամ եվրոպական երկրներ են գնացել: Համայնքի բացակայության պատճառով ծիսական արարողություններ չեն կատարվել, երբեմն-երբեմն գողություն է կատարվել, իսկ անուշադրության մատնվելու հետևանքով որոշ տեղերում պատերը նստել էին ու օգտագրոծման համար ոչ պիտանի դարձել: Եկեղեցին վերականգնվել էր ու 2011 թ. նորից գործում էր որպես սրբավայր: 2013 թ. Մոսկվայից հատուկ  զանգակ էր պատրաստվել ու կախվել եկեղեցում: Եկեղեցին մինչ 2015 թ. նոյեմբեր ամիսը` Սուրի խրամատաբարիկադային օպերացիայի սկիզբը, բաց էր: Բախումների հետևանքով եկեղեցին վնասվել է, իսկ այդ շրջան մուտքը դեռ արգելված է:

http://www.hurriyet.com.tr/surdaki-kiliseyi-gezen-ermeni-patrik-genel-vek-40652894

Թարգմանեց Անի Մելքոնյանը