Տիպիկ թուրքական մոտեցում. թուրք ճարտարապետները փորձում են օսմանյան և մահմեդական մոտիվներ գտնել հայկական եկեղեցիների զարդաքանդակներում

Ներկայիս Թուրքիայի տարածքում հայկական մշակույթի բոլոր հետքերը վերացնելու մոլուցքով տարված թուրքերը չեն սահմանափակվում մեր եկեղեցիներն ավերելով կամ մզկիթի վերածելով, այլ նաև փորձում են թուրքական և մահմեդական մոտիվներ գտնել վերջնական անհետացումից ինչ-որ կերպ փրկված հայկական կոթողներում:

Akunq.net-ի փոխանցմամբ` թուրքական «Միլլիյեթ» օրաթերթում հրապարակված լուրը հաղորդում է, թե Գյումյուշհանեի Սուլեյմանիյե թաղամասում ուսումնասիրություններ կատարած թուրք ճարտարապետ Յուսուֆ Բուրաք Դոլուն հայտնել է, թե հիշյալ թաղամասում կատարված հնագիտական պեղումների արդյունքում հողի տակից դուրս են հանվել հայկական Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն պատկանած զարդաքանդակներ և հայատառ արձանագրություններ:

«Իհլաս» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում Դոլուն նշել է. «Առկա է ուշագրավ երկու նմուշ: Մեկը մի սյուն է, որի վրա փորագրված են լուսնի երեք մահիկները (խոսքը գնում է օսմանյան դրոշի վրա տեղ գտած լուսնի երեք մահիկների մասին, որոնք խորհրդանշում են օսմանյան տիրապետությունը աշխարհի երեք մայրցամաքներում-Ակունքի խմբ.), իսկ մյուսը` դարձյալ մի սյունի վերին հատվածն է, որում կապույտ գույնով պատկերված է մի մուքարնաս (իսլամական ճարտարապետական կառույցներում հանդիպող զարդաքանդակ-Ակունքի խմբ.)»:

Թուրք ճարտարապետը նաև ընդգծել է, որ սույն եկեղեցին մզկիթի չի վերածվել` ի տարբերություն այս տարածքի մյուս եկեղեցիների և հավելել. «Մինչև 1915 թ. Գյումյուշհանեի 15.500 բնակիչներից 1500-ը հայեր էին»:

Թուրք ճարտարապետը չի էլ փորձում ենթադրել, թե այդ մոտիվները կարող էին ի հայտ գալ օսմանյան ժամանակաշրջանում ևս առկա համընդհանուր վախի հետևանքով: Ինչպես հայտնի է, Թուրքիայի սևծովյան շրջանում հայկական և հունական մշակույթի վերացումն սկսել էր Հայոց ցեղասպանությունից և Պոնտոսի հույների ցեղասպանությունից էլ առաջ: Դրա վառ ապացույցն են համշենահայերը, որոնց սկսել էին իսլամացնել դեռևս 17-րդ դարից:

Մելինե Անումյան

Akunq.net