«Գյուլիզարի սև հարսանիքը». Թուրքիայում գիրք է լույս տեսել հայ աղջկա դիմադրության պատմության մասին

Թուրքական Taraf պարբերականի հոդվածագիր Օզլեմ Էրթանը ներկայացնում է վերջերս լույս տեսած «Գյուլիզարի սև հարսանիքը» գիրքն ու իր տպավորությունները:

Անդրադարձը Tert.am-ը ներկայացնում է մասնակի կրճատումներով.
«Վերջերս «Արաս» հրատարակչության կողմից հրատարակված «Գյուլիզարի սև հարսանիքը» գիրքը կարդալով՝ իրականությունը ևս մեկ անգամ ըմբռնեցի:

Թուրքիայում քուրդ բեյի կողմից առևանգված հայ աղջկա իրական պատմության մասին այս գիրքը ներկայացնում է 1800-ականների վերջերին, մի գիշերվա ընթացքում ընտանիքից պոկված Գյուլիզարի պատմությունը, որում առկա է նաև ժամանակաշրջանի նկարագրությունը:

Այդ շրջանում շատ հայ աղջիկներ էին առևանգվել և բռնի իսլամացվել, սակայն Գյուլիզարի պատմությունն այլ էր, և դրա համար էլ այն հասել է մինչև մեր օրերը:

Անկասկած, դրան նպաստող գործոնը եղել է 14-ամյա Գյուլիզարի՝ անխիղճ Մուսա բեյի քայլերի առաջ գլուխ չխոնարհելն ու իր մեջ նրան դիմադրելու ուժ գտնելը:

Հենց այդ պատճառով էլ Գյուլիզարի հետ պատահածն այդ ժամանակ Անատոլիայում (Արևմտյան Հայաստանում-Ակունքի խմբ.) գտնվող օտար պետությունների ներկայացուցիչներին է լսելի դառնում, և Ստամբուլի իշխանությունը ստիպված է լինում դատել Մուսա բեյին:

Արդյունքում՝ Մուշի և Բիթլիսի (Բաղեշ-Ակունքի խմբ.) մոտակայքում բնակվող հայկական գյուղերում նրա իրականացրած կողոպուտների, իրեն դիմադրողներին անխղճորեն սպանելու պատմությունները լսելի դարձան և հիշվեցին:

Մուշի հայտնի ընտանիքներից մեկի դուստրն էր Գյուլիզարը: Խելացի էր և գեղեցիկ: Մի հարսանիքի ընթացքում Մուսա բեյի հետ ծանոթությունը փոխեց նրա կյանքը: Մուսա բեյի մարդիկ առևանգեցին Գյուլիզարին:

Քուրդ հոգևորականներն արդեն իսկ չորս կին ունեցող Մուսա բեյին թույլ չտվեցին ամուսնանալ, և նա Գյուլիզարին ամուսնացրեց իր եղբոր՝ Ջեզահիրի հետ: Անունը Ֆաթմա դարձավ, նրան ստիպեցին հրաժարվել հայ լինելուց և մուսուլման դառնալ, սակայն նա չխոնարհվեց: Այդ պատճառով ստորացվեց, տանջանքներ տեսավ, մեկ աչքը կորցրեց:

Երբ այդ դեպքի մասին ողջ Անատոլիան լսեց և դեմ դուրս եկավ, Մուսա բեյը դատարանի առաջ կանգնեց: Չնայած իրեն ու իր ընտանիքին ուղղված սպառնալիքներին՝ Գյուլիզարը դատարանի դահլիճում պատմեց ողջ ճշմարտությունը, ասաց, որ բռնությամբ են իրեն փախցրել, և որ ցանկանում է ընտանիքի մոտ վերադառնալ: Սակայն ժամանակաշրջանի ղեկավարների հովանավորությունը վայելող Մուսա բեյը փոքր պատիժ ստացավ: Ավելի ուշ գլխավորեց Անատոլիայի հայերին կոտորած համիդյան գնդերը:

Գյուլիզարի պատմությունը Հայոց ցեղասպանությունից առաջ Անատոլիայի հայերի վերապրած ցավերն է ներկայացնում: Մուսա բեյի և ժամանակի իշխանության կողմից աջակցություն ստացած նմանների դաժանություններին դեմ դուրս գալու համարձակություն ունեցած փոքրիկ աղջկա միջոցով պատմության ցավերն է ի ցույց դնում»:

http://hayernaysor.am/archives/240035