Ի՞նչն է խանգարում Թուրքիային առերեսվել անցյալին ու ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը. թուրք սյունակագրի անդրադարձը

Թուրքական Demokrathaber.org կայքի սյունակագիրներից Էրջան Քանարը Հայոց ցեղասպանության 102-րդ տարելիցին ընդառաջ անդրադարձել է Ցեղասպանության թեմային:

Քանարը փորձել է վերլուծել, թե որոնք են այն հանգամանքները, որ Թուրքիայի ներկա և նախորդ բոլոր իշխանություններին հետ են պահում անցյալի սխալը ճանաչելուց:

Թուրք սյունակագրի հոդվածը ներկայացնում ենք ստորև` որոշակի կրճատումներով.
«Մոտենում է ապրիլի 24-ը` Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը: Նորից պալատականներն ու մոտիվացված գրիչները սկսելու են կաթեցնել պաշտոնական տեսակետից բխող թույնը:
Ես ավելի վաղ նշել եմ, որ Մերձավոր Արևելքում և հատկապես՝ մեր շրջանում պետության` Ցեղասպանության ու պատերազմի հանցանքներին առերեսվելը շատ ավելի բարդ երևույթ է, քան Եվրոպայում, Լատինական Ամերիկայում, Ավստրալիայում և այլուր: Թուրքիան այդ մակարդակի բերելու համար պետք է շատ ջանք թափեն մարդու իրավունքների պաշտպանները, մարդու ազատությունների համար պայքարողները:
Պաշտոնական ներողոթյան օրինակները մենք տեսել ենք ԱՄՆ-ի, Չիլիի, Մեծ Բրիտանիայի, Ավստրալիայի, Սերբիայի, Գերմանիայի, Բուլղարիայի դեպքերում:

Ավելին` Գերմանիան ընդունել է նաև, որ Հոլոքոստը ոչ միայն հրեաների, այլև գնչուների ցեղասպանություն էր։ Մինչդեռ եվրոպական մի շարք երկրներ այս հարցում դեռ դիմադրում են: Գերմանիան նաև ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությանն իր մասնակցության փաստը:
Իսկ, օրինակ, Ճապոնիայում, Թուրքիայի պես, շարունակում են ապրել հերքման, ճնշման և անցյալը մոռացության տալու հոգեբանությամբ ու քաղաքականությամբ:
Անցյալին առերեսվելը նախևառաջ ազատության և արդարության հետ կապված խնդիր է:
Դրա միակ պայմանն, անցյալի դեպքերին ճիշտ ու համապատասխան անուն տալով, դրա շուրջ ազատ բանավեճ ծավալել կարողանալն է: Այս բանավեճերին երբեք իրենց մասնակցությունը չպետք է ունենան դատարաններն ու օրենքները:
Մարդիկ պետք է խոսեն այս մասին առանց դատարանի առաջ կանգնելու կամ օրենք խախտելու վախի: Սա թույլ կտա, անցյալում տեղի ունեցած իրադարձությունների շուրջ պատմական ճիշտ տեղեկություններ ձեռք բերելուց զատ, զբաղվել նաև այդ ցավալի պատմության հետևանքների վերացմամբ:

Ճշմարտության իրավունքը` որպես քաղաքական պահանջ և իրավունք, տեղ է գտել անգամ բազմաթիվ լատինամերիկյան երկրների սահմանադրության մեջ:

Ե՛վ Լատինական Ամերիկայում, և՛ Եվրոպայում, և՛ Ավստրալիայում պետության` անցյալին առերեսումը տեղի է ունեցել հիմնականում նախկին իշխանությունների գործած սխալների` օրակարգ մտնելուց հետո: Օրինակ` որևէ ռազմական հեղաշրջումից կամ պատերազմից հետո:
Մինչդեռ Թուրքիայում մարդու իրավունքների հետ կապված միջազգային բոլոր օրենքներում տեղ գտած հանցանքներն իրականացվել են տարբեր իշխանությունների կողմից և պարբերաբար: Դրանք շարունակվում են մինչ օրս:
Հայոց ցեղասպանությունը, Պոնտոսի հույների ցեղասպանությունը, Դերսիմի կոտորածները, ռազմական հեղաշրջումները, 1934թ. Թրակիայի 15 000 հրեաների դեմ իրականացված հարձակումներն ու նրանց գաղթեցումը, 1942թ. կրոնական փոքրամասնությունների հանդեպ կիրառված ունեցվածքի հարկի օրենքը, 1955թ. սեպտեմբերի 6-7-ը Ստամբուլի, Անկարայի ու Իզմիրի հույների և հայերի թաղամասերի ավերումն ու թալանը, 1963թ. Ստամբուլի վերջին հույների գաղթեցումը, ասորիների` ԱՄՆ գաղթեցումը, Սըվազի քրդերի կոտորածը…

Կարող ենք վերլուծել և փաստել, որ մեր տարածաշրջանում անցյալին առերեսվելուն խանգարող հիմնական հանգամանքները սրանք են՝ Թուրքիայում գործող իրավական համակարգը, առկա քաղաքական մշակույթը, երկրի առաջնորդին սրբացնող իսլամական կրոնը:
Բացի իշխանությունից ու նրա գործողություններից, կարող ենք նշել նաև դեռևս երիտթուրքական մտածելակերպից չհրաժարված և այսօր մայր ընդդիմադիր կուսակցություն համարվող ժողովրդահանրապետականներին: Չմոռանանք, որ նրանք, չնայած ընդդիմության շարքերում լինելուն, աջակցեցին իշխող կուսակցությանը` Կարո Փայլանին խորհրդարանի նիստերից հեռացնելու հարցում:
Անցյալին առերեսվելու հարցում Թուրքիայում առկա են նաև խորը սոցիալ-հոգեբանական արգելքներ:
Պետությունը վախենում է դավաճան դառնալ ազգայնականների զանգվածի առաջ և ամոթով մնալ նրանց առջև: Նրանց այդ քայլից հետ է պահում նաև պատժի, փոխհատուցման և միջազգային հանրության առաջ պատասխանատվություն կրելու վախը:

Այստեղ առկա է նաև հասարակության հետտրավմատիկ շոկի և անցյալի հանդեպ ունեցած վախը:
Այս ամենը կհանգեցնի Թուրքիայի ամբողջ պաշտոնական պատմության գլխիվայր շրջվելուն:
Անասելի տրավմա կարող է դառնալ ազգային հերոսներին վատ լույսի ներքո ճանաչելը, սերունդների համար պաշտելի անուններին ամոթով հիշելը:
Միանշանակ է, որ անցյալին առերեսվելու ճանապարհին արգելք է հանդիսանում նաև անորոշության վախը. այն վախը, թե ուր կհասնի այս ամենն ի վերջո»:

http://www.tert.am/am/news/2017/04/04/armenian-genocide/2330770