Թեհրանում լույս է տեսել «ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, ԱՐՄԱՏՆԵՐ ԵՒ ՀԵՏԵՒԱՆՔՆԵՐ (1915-1293 թթ.)» պարսկերեն հատորը՝ Կովկասի եւ Թուրքիայի հարցերի փորձագետ Իսակ Յունանեսյանի աշխատասիրությամբ: Գիրքը հրատարակվել է 1000 օրինակով, «Սալես» հրատարակչության կողմից:
Սույն աշխատասիրությունը բաղկացած է տասը մասերից: Առաջին գլխում հեղինակն ամփոփ կերպով ներկայացրել է փոթորկալի ելեւէջերով հարուստ հայոց պատմությունը, անդրադարձել Օսմանյան կայսրության կազմաւորման, պանթուրքիստական եւ պանթուրանիստական տեսությունների արմատներին, ապա` Արեւմտյան Հայաստանում բնակվող հայ ժողովրդի եւ Օսմանյան պետության դիմակայումներին:
Երկրորդ գլխում լուսաբանվել են հայության հանդեպ օսմանցիների կողմից թշնամանքի սկզբնավորման պատճառները, հայկական դատի ծագումը եւ այն պայմանագրերը, որոնք ապացուցում են օտար պետությունների ուղղակի դերակատարությունը հայ ժողովրդի ցավալի ճակատագրի որոշման մեջ:
Երրորդ գլխում վերլուծվել է Արեւմտյան Հայաստանում տիրող իրավիճակը 20-րդ դարասկզբին, կոտորածների սկսումը, Ցեղասպանության դրդապատճառներն ու մեխանիզմը եւ դրանց զուգահեռ՝ Օսմանյան կայսրությունում աշխատող օտարերկրացի դիվանագետների եւ ականատեսների վկայությունները:
Չորրորդ գլուխը հատկացված է Հայոց ցեղասպանության ոչ այնքան հայտնի ծալքերից մեկին, այսինքն՝ Ա. Աշխարհամարտի ընթացքին Թուրքիայի ռազմավարական դաշնակից Գերմանիայի դերակատարությանը եւ միաժամանակ այդ դեպքերի վերաբերյալ գերմանացի դիվանագետների արձանագրած զեկույցներին: Այդ զեկույցները կարեւորվում են այն առումով, որ գերմանացի դիվանագետները իրենց զեկույցներում կտրականապես մերժել են Օսմանյան կայսրության հանդեպ հայերի ցուցաբերած դավաճանության մասին հրապարակված թուրքական կեղծիքները եւ երեւան են հանել Միություն եւ առաջադիմություն կուսակցության պարագլուխների հետապնդած պանթուրքիստական նպատակները՝ հայ ժողովրդի կոտորածների միջոցով:
Հինգերորդ գլուխը սույն աշխատասիրության ամենակարեւոր բաժիններից է, որտեղ ներկայացված են այն փաստաթղթերը, որոնք մեծ մասամբ երեւան են եկել թուրքական արխիվներից եւ պարունակում են այդ երկրի քաղաքական այրերի արտահայտությունները: Այդ փաստագրված ապացույցերի ուսումնասիրումը կարող են փարատել Ցեղասպանության վերաբերյալ առկա ամեն կասկածանք ու երկբայություն, եւ ի դերեւ հանել թուրք քաղաքական գործիչների ու պատմաբանների հավակնած վարկածները՝ պատերազմական իրավիճակի հրամայական պատճառներով հայ ժողովրդի բռնագաղթեցման եւ կոտորման մասին, որոնք իբրեւ թե համաճարակ հիվանդությունների եւ սովի հետեւանքներ են եղել:
Վեցերորդ գլուխը հատկացված է ականատեսների վկայություններին, եւրոպացի եւ ամերիկացի փորձագետների արտահայտություններից հատընտիր մեջբերումներին եւ համաշխարհային հեղինակություն վայելող մամուլում հրապարակված զեկույցներին:
Յոթերորդ գլխում խոսվելով Ցեղասպանության մասին` քննարկվել է այդ ողբերգության առաջացրած բարոյական եւ նյութական վնասները:
Ութերորդ եւ իններորդ գլուխները հատկացված են միջազգային հանրության կողմից Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի քննարկմանը եւ թուրք մտավորականության տեսակետներին ու գաղափարներին՝ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ:
Ավարտական բաժնում հեղինակը իրանահայ փորձագետի դիտանկյունից վերլուծել է Իրանի Իսլամական Հանրապետության որդեգրած քաղաքականությունը Հայոց ցեղասպանության հարցի հանդեպ եւ այդ բաժնի շարունակության մեջ ներկայացրել որոշ իրանցի ականատեսների նկարագրությունները եւ Իրանի Իսլամական հեղափոխությունից առաջ ու հետո գործած մի շարք քաղաքական գործիչների արտահայտությունները այդ թեմայի վերաբերյալ:
Akunq.net
Leave a Reply