Բոսֆորի մզկիթներում նամազ անողները չգիտեն, որ դրանք կառուցվել են հայազգի Բալյանների կողմից. թուրք սյունակագիր

Բոսֆորի գեղաշուք մզկիթներում նամազ անողների մեծ մասը չգիտի, որ դրանք Բալյան հայ ընտանիքից սերող արքունական ճարտարապետների ձեռքի գործն են: 18-19-րդ դարերում Ստամբուլում և նրա շրջակայքում կառուցված բոլոր պալատները, մզկիթները, եկեղեցիները, ամառանոցները, զորանոցները, դպրոցները, հիվանդանոցները, աշտարակները, աղբյուրներն ու թատրոնները Բալյանների ձեռքի գործն են: Այս մասին Türkiye թերթում գրել է Էքրեմ Բուղրա Էքկինջին և ներկայացրել պոլսահայ ընտանիքի պատմությունն ու ճարտարապետական գործերը։

Հոդվածագիրը գրում է, որ Բալյան ազգանունն առաջինն օգտագործել է վարպետ Գրիգորը (1764-1831թթ.)՝ Սելիմ 3-րդ սուլթանի պալատական ճարտարապետը։ Գրիգորի հայրը՝ Մերեմեթչի Բալի Քալֆան, Ստամբուլ է տեղափոխվել Կեսարիայից։ Գրիգոր Բալյանը մեծ հեղինակություն ու պատիվ է վայելել ինչպես հայերի, այնպես էլ կայսրության մյուս բնակիչների շրջանում: Գրիգորն այնքան է մտերմացել Սելիմին հաջորդած Մահմուդ 2-րդ սուլթանի հետ, որ վերջինս նրան ու ընտանիքին ազատել է հարկերից։ Նրա ամենահայտնի գործերից են Սելիմիյե զորանոցն ու Նուսրեթիե մզկիթը:

Գրիգորի որդի Կարապետ Ամիրան (1800-1866թթ.) նույնպես պալատական ճարտարապետ է եղել։ Նա իր փեսա Օհաննեսի և որդու՝ Նիկողոսի հետ 1853թ. կառուցել է Դոլմաբահչեի պալատը: Կարապետը կառուցել է 7 պալատ, 4 գործարան, 1 զորանոց, 1 մզկիթ, 7 եկեղեցի, 2 հիվանդանոց, 3 դպրոց, 2 ջրամբար:

Կարապետի որդի Նիկողոս Բալյանը (1825-1858թթ.), ով կրթություն է ստացել Փարիզում, իր կարճ կյանքի ընթացքում մի շարք արժեքավոր գործեր է ստեղծել, որոնց թվում են Օրթաքյոյի մզկիթը, Դոլմաբահչեի ժամացույցի աշտարակը: Նրա եղբոր՝ Հակոբի (1837-1875թթ.) ամենահայտնի աշխատանքը 1864թ. Բեյլերբեյի պալատն է: Կարապետի որդիներից Սիմոն Բալյանը (1846-1894թթ.) նույնպես պալատական ճարտարապետ էր: Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունը Մաչքայի զինանոցն է:

Բալյանների ընտանիքի ամենակարկառուն ներկայացուցիչներից մեկն էլ Սարգիս Բալյանն է (1831-1899թթ.), ով, վերականգնելով երկրաշարժից և հրդեհից ավերված Ստամբուլի շրջանները, նվաճել էր սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-րդի վստահությունը:

Սարգիս Բալյանը ավելի քան 50 շինություններ է կառուցել, որոնց թվում են Քանդիլլի Ադիլե Սուլթան պալատը, Յըլդըզ պալատական համալիրը, այսօրվա Ստամբուլի համալսարանի Համիդիե մզկիթը, ժամացույցի աշտարակը և այլն։

http://www.1in.am/2076818.html