Օքսֆորդի շրջանաւարտ բէյրութահայ երիտասարդը Ստամբուլում անվճար հայերէն է դասաւանդում իսլամացած հայերին

ՍՈՖԻԱ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

Ծնունդով Բէյրութից, Օքսֆորդի շրջանաւարտ Հրակ Փափազեանն արդէն մի քանի ամիս է, ինչ կամաւոր կերպով ստանձնել է Դերսիմի հայերի՝ հասարակական, մշակութային, կրթական, պատմական եւ հաւատամքի հարցերով ուսումնասիրութեամբ ու խորհրդատուութեամբ զբաղուող «Հայ Դեր» եւ «Սեբաստիայի հայերն ու նրանց բարեկամները» միութիւնների համատեղ ջանքերով Ստամբուլում կազմակերպուող արեւմտահայերէնի անվճար դասընթացների վարումը:

Նշենք, որ շաբաթներ առաջ «Հրանդ Դինք» հիմնարկի եւ Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութեան համատեղ ջանքերով Ստամբուլում կազմակերպուած «Հայկական ինքնութեան քննական մօտեցումները 21րդ դարում. խոցելիութիւն, առաձգականութիւն, փոխակերպութիւն» խորագրով միջազգային գիտաժողովի ընթացքում Հրակ Փափազեանը ներկայացրեց իր «Հայերն ու «այլ» հայերը Թուրքիայում» վերնագրով զեկոյցը, որը հիմնուած է իր՝ դեռեւս ընթացքում գտնուող դոկտորական աշխատանքի առաջին փուլի ուսումնասիրութեան մի մասը:

Հրակը չի թաքցնում իր յուզմունքն ու ուրախութիւնը, երբ ամիսներ անց արդէն տեսնում է իր աշակերտների՝ ինքնուրոյն կերպով գրուած հայատառ առաջին նախադասութիւնները:

 «Այսօր հունձքի օր էր: Աշակերտներս ամիսներ անց կարողացան հայերէն ինքնուրոյն նախադասութիւններ կազմել եւ շարադրել հինգ րոպէում՝ առանց օգնութեան: Այսպիսով՝ ստացայ «աշխատավարձս»», նշում է Հրակ Փափազեանը:

Tert.am-ի հետ զրոյցում երիտասարդ հայ ուսումնասիրողը պատմեց, որ իր աշակերտների շրջանում կան ալեւի դերսիմցի հայեր, սասունցի մահմեդական հայեր, ինչպէս նաեւ սեբաստացիներ, կեսարացիներ, կաստամոնցիներ:

«Շատ ոգեւորուած եմ, շատ եմ սիրում մեր լեզուն: Ի հարկէ, մի քիչ դժուարանում եմ, բայց ոչինչ, վաղ թէ ուշ կը յաջողեմ այս հարցում», մեզ հետ իր տպաւորութիւններով կիսուեց դասընթացների մասնակիցներից սասունցի Տիգրան Զունգէօրը՝ ծնունդով Մուշից:

Արդէն բաւականին հասուն տարիքում մայրենին սովորելու գործը ստանձնած դերսիմցի Նուարդ Գէօքթաշը նշում է, որ թէեւ իր երիտասարդութիւնը որպէս հայ չի անցկացրել, սակայն եկաւ մի պահ, երբ ներքին ազգային ինքնագիտակցութիւնն աւելի զօրեղ գտնուեց:

«Դերսիմում հայերէն չէին խօսում: Ես որպէս հայ չմեծացայ: Ցանկացայ իմ լեզուն իմանալ, սովորել: Շատ եմ երջանկանում հայերէնը սովորելով: Նաեւ կարողանում եմ մեր հայրենիքի հին հայկական անուններն աւելի պարզ ընկալել», ասում է Գէօքթաշը:

Նշենք, որ Թուրքիայում իսլամացուած հայերի՝ հայկական դպրոցներում մայրենին սովորելու հնարաւորութիւնը փաստացի անհնար է առաջին հերթին հէնց երկրի օրէնքների համաձայն: Թուրքիայի Հանրապետութեան օրէնսդրութեան համաձայն՝ երկրի բոլոր քաղաքացիները պաշտօնապէս թուրք են համարւում, իսկ հայերը, յոյները եւ հրեաները համարւում են կրօնական փոքրամասնութիւն:

Ըստ Լոզանի պայմանագրի երրորդ բաժնի 37-45 կէտերի՝ կրօնական փոքրամասնութիւն համարուելու շնորհիւ հայերն իրաւունք են ստացել սովորելու իրենց մայրենին, ինչից զրկուած են քրդերը, զազաները, չերքեզները, լազերը եւ առհասարակ ոչ թուրք բոլոր մահմեդականները:

Այսպիսով՝ Ստամբուլում գործող համայնքային հայկական դպրոցներում կարող են սովորել միայն հայ քրիստոնեայ ընտանիքի զաւակները՝ ներկայացնելով նախ մկրտութեան թուղթ:

Փաստացի այս գործընթացից դուրս են մղւում նաեւ ալեւիացած եւ մահմեդականացուած բոլոր հայերը, որոնց շրջանում հայերէն սովորելու ձգտում դրսեւորողների առաջ միակ բաց «պատուհանը» մնում են վերջին տարիներին որոշ միութիւնների կամ անհատների կողմից նախաձեռնուող բաց դասընթացները, որոնք աւելի վաղ կազմակերպուել են Տիգրանակերտում, Դերսիմում եւ Մուշում:

Շատ յաճախ այս դասընթացները շարունակական բնոյթ չեն կրում ֆինանսական աջակցութեան բացակայութեան պատճառով:

Asbarez.com