Մելինե Անումյան
Բոշաների թեմայի ուսումնասիրության շրջանակներում գտնվելով Թուրքիայում` այցելեցինք Արդվին նահանգի Շավշաթ գավառը, որը հոծ կերպով բնակեցված է լոմերով: Երբ ցերեկային մի ժամի մտանք գավառի կենտրոնի` բոշաներով լեցուն սրճարանը և նրանց առաջարկեցինք, որ պատմեն իրենց մշակույթի, ավանդույթների և լեզվի մասին, գրեթե բոլորը խուսափեցին զրույցից: Միայն մի հոգի` ծագմամբ Շավշաթ գավառից, ներկայում` թոշակառու Դելիլ Էրեմջին (60 տարեկան, աշխատել է Խոփայի քաղաքապետարանում, այժմ` թոշակառու է, Իբոլար տոհմից) սիրով որոշ տեղեկություններ հայտնեց մեզ:
Դելիլ Էրեմջին մեզ հետ զրույցում նշեց, թե 50 տարի առաջ իր լսածի համաձայն` իրենց արմատները ծագում են Աջարիայից: Շավշաթցի լոմն ընդգծեց, որ բոշաների նյութական վիճակը լավ չէ Թուրքիայում: Ըստ նրա` իրենք, այդ առումով, կարելի է ասել, որ 5-րդ տեղում են: Ներկայում Արդվին նահանգի լոմերի մեծ մասն աշխատում է քաղաքապետարաններում, որտեղ հիմնականում զբաղվում են ծանր գործերով, նաև` հավաքարարությամբ, կոյուղու հետ կապված գործերով, քանի որ լազերն ու համշենցիները նմանատիպ գործերն իրենց պատվից ցածր են համարում:
Հարկ է նշել, որ թեև նախկոինում հայ բոշաները դավանել են Հայ առաքելական եկեղեցու հավատքը, սակայն ներկայում բոլոր լոմերը Թուրքիայում մահմեդական են: Սակայն Դելիլ Էրեմջիի խոսքով` նրանք ոչ միշտ են պահպանում իսլամի կանոնները: Օրինակ` նրանցից շատ քչերն են օրական 5 անգամ նամազ անում:
Ըստ նրա` նախկինում իրենք ամառներն անցկացնում էին վրաններում, իսկ ձմեռները` գյուղերում վարձակալված տներում: Հայ բոշաներն իրենց լեզուն` լոմավրենը, կիրառում են որպես գաղտնալեզու:
Դելիլ Քերեմջիի համաձայն` իրենց լեզվով երգեր չկան, հարսանիքներն անցնում են դհոլ-զուռնայի ելևեջներով: Նախկինում ավանդական հարսանիքներին հարսին տարել են ձիու վրա, իսկ ներկայում այլևս չեն պահպանում իրենց հարսանեկան ավանդույթները և հարսանիքն անում են հարսանյաց սրահներում:
Նա նաև շեշտեց, որ իրենք չեն ձգտում պահպանել սեփական արմատները, երիտասարդներն էլ հիմնականում այլևս չեն տիրապետում լոմավրենին:
19-ը նոյեմբերի, 2016 թ., Շավշաթ
Ուսումնասիրությունը կատարվել է ՀՀ Սփյուռքինախարարության հովանավորությամբ:
Akunq.net
Leave a Reply