«Գորշ գայլերն ու բորենիները»

Կարոտ Սասունյան

Ինչպես հայտնի է, Թուրքիայում 2016 թ. հուլիսի 15-ին մի հեղաշրջման փորձ եղավ, որն ասում են, թե ձեռնարկել էր Ֆեթուլլահ Գյուլենի համայնքը: Ներկայում շարունակվում են այն հարցի քննարկումները, թե դա հեղաշրջո՞ւմ էր, թե՞ ոչ: Օրակարգում է նաև այն քննարկումը, ըստ որի` դա հեղաշրջում էր, թե հակահեղաշրջում: Ոչ մի բան հայտնի չէ: Իմ կարծիքով` հակահեղաշրջում էր, որը կատարվեց երկու կրոնական համայնքի միջև: Նախ գյուլենականները փորձեցին հեղաշրջում անել: Ապա ներկայիս նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի առաջնորդությամբ և էրգենեքոնցիների և ազգայնամոլների աջակցությամբ մի կազմավորում եղավ: Ծայրահեղ ազգայնամոլներն ու ծայրահեղ կրոնապաշտներն ստանձնեցին երկրի կառավարումը: «Գորշ գայլերն» ու «բորենիները» մի շատ ազգայնամոլ և անգութ ազգայնական ճակատ կազմավորեցին, որը գյուլենականների ձեռնարկած հեղաշրջման փորձին ի պատասխան հակահեղաշրջմամբ հանդես գալով` այսօր լիովին իրենց ձեռնքն է վերցրել Թուրքիայի կառավարումը: Դրա համար էլ երկրում արտակարգ դրություն հայտարարվեց: Նոր օրենքներ և կիրառումներ սահմանվեցին:

Տարիներ շարունակ «գաղտնի ռազմական դրությամբ» ղեկավարված Արևելյան և Հարավարևելյան Անատոլիայի (Արևմտյան Հայաստանի-Ակունքի խմբ.) շրջաններում կյանքն ավելի բարդացավ` արտակարգ դրության շրջանակներում ձևավորված օրենքների պատճառով: Այդ օրենքներն ակամա ազդեցին նաև այստեղ բնակվող հայերիս վրա: Տարիներով մի անկյունում թաքնված և մի անհատնում սպասման մեջ գտնվող հայերն սկսել էին կամաց-կամաց դուրս գալ իրենց թաքստոցներից և ինքնաարտահայտվել: Նրանք մեկտեղվել էին վերանորոգված Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու տանիքի ներքո: Գաղտնի և մահմեդականացված հարյուրավոր հայեր սկսել էին հաղորդակցվել միմյանց հետ: Տարին մեկ անգամ պատարագ մատուցվող սույն եկեղեցում կամաց-կամաց սկսել էին մկրտություններ և պսակադրության արարողություններ լինել: Եկեղեցին նաև ստանձնել էր Սփյուռքի հետ կամուրջ ստեղծելու դերը: Իրենց ազգականներին որոնողներն սկսել էին գտնել միմյանց և նոր բարեկամական կապեր հաստատել:

Մոտ մեկ տարի առաջ ընդունված «գաղտնի ռազմական դրության մասին» որոշումից և 2016 թ. հուլիսի 15-ից հետո այս տարածքներում մի ահավոր սարսափ տարածվեց, և այդ որոշումն ազդեց նաև հայերի վրա: Վերոնշյալ հայության զարթոնքը վերստին մոխրի տակ թաղվեց: Այս վայրերում տանկերի, թնդանոթների և ուղղաթիռների միջոցով տներն ավերվեցին ու հրկիզվեցին, ինչպես նաև` կողոպտվեցին: Հարյուրավոր անձինք նկուղներ նետվեցին: Պատգամավորներ բանտարկվեցին: Անգամ ընդդիմադիր կուսակցության առաջնորդներ ազատազրկվեցին: Քաղաքապետերից շատերը պաշտոնազրկվեցին և ձերբակալվեցին: Հազարավոր մարդիկ գործից ազատվեցին, աքսորվեցին, հարկադրված եղան արտագաղթել: Տասնյակ հեռուստատեսային և ռադիոալիքներ, թերթեր, ամսագրեր ու միություններ փակվեցին: Դրանց մեծ մասը սույն շրջանում կենտրոնական տեղ զբաղեցնող հայերի և մյուս փոքրամասնությունների հետ առնչվող աշխատանքները լուսաբանում էին իրենց հրապարակումներում: Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին ավերվեց: Եկեղեցի մուտքն արգելվեց: Անգամ արգելվեց այն թաղամաս մտնելը, որտեղ գտնվում էր այս եկեղեցին: Թեև եկեղեցու ղեկավարների` պաշտոնատար անձանց հետ ունեցած հանդիպումների արդյունքում որոշվել էր, որ եկեղեցին վերանորոգվի, և նրա կրած վնասը փոխհատուցվի, սակայն նման բան չեղավ: Եկեղեցու ղեկավարները հայտարարեցին, որ դատարան են դիմելու վնասի փոխհատուցում ստանալու համար: Միաժամանակ արտակարգ դրության շրջանակներում Ստամբուլում փակվեց հայերին պատկանող մի մասնավոր հիվանդանոց` իբր գյուլենականներին պատկանած լինելու փաստարկով: Հիվանդանոցի ողջ գույքը բռնագրավվեց: Այդ հիվանդանոցի տերը Արեթ Քամերն էր: Դարձյալ Ստամբուլում` այստեղի քաղաքապետարանում, 8 տարի շարունակ աշխատած կիթառի հայազգի ուսուցիչ Արի Հերգելն ազատվեց աշխատանքից: Ստամբուլի պատմական Փակ շուկայում արհեստավորների աշխատատեղիների մեծ մասը փակվեց: Այդ արհեստավորների մեծամասնությունը ևս հայ էր: Հայերը հարկադրված եղան լքել երկիրը:

Մենք` հայերս, վաղուց էինք դիտել, ապրել այդ ֆիլմը: Դրա գինն էլ վճարել էինք Մեծ եղեռնի միջոցով: Հիմա նույն սցենարը անխղճաբար կիրառվում է քրդերի, ոչ մահմեդական փոքրամասնությունների և ընդդիմադիրների նկատմամբ: Թալեաթ փաշայից հետո մոտ հարյուր տարի անց առաջին անգամ այսչափ անգութ մի վարչակարգ և կիրառում է գրանցվում: Խնդրի ուշագրավ կողմն էլ այն է, որ երկրի կեսն աջակցում է այդ գորշ գայլերին և բորենիներին: Այդպիսով՝ զարթոնք ապրող մեծաթիվ հայերը վերստին իրենց պատյանի մեջ քաշվեցին…

30-ը նոյեմբերի, 2016 թ., Տիգրանակերտ/Դիարբեքիր

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net