Լեզու և պատարագ

Կարոտ Սասունյան

Երկար ժամանակ էր, ինչ չէի այցելել Դիարբեքիրի սիրտը, որը հայտնի է Սուրի գավառ անունով: Պատճառը պարզ է. ինչպես հայտնի է, անցյալ տարվա վերջին ամսին Սուրը ռմբակոծվել և ավիրվել էր տանկերի կողմից: Սուրի ներսում ունեինք մեր անցյալը պարփակող հոգևոր արժեքներ, գլխավորապես` պաշտամունքի վայրեր: Մեզ` հայերիս համար պաշտամունքի վայր լինելուց ավելի մեծ իմաստ կրող Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին նույնպես մեծ վնաս էր կրել այդ ավիրածություններից: Մոտ 9 ամիս է, ինչ հնարավոր չէ որոշ թաղամասեր, այդ թվում` Սուրբ Կիրակոս մտնել: Այսինքն` այդ թաղամասեր մուտքն ու ելքն արգիլված է: Ոստիկանները քսանչորսժամյա հսկողություն են սահմանել: Այդ թաղամասերում ավիրածությունները շարունակվում են տրակտորների միջոցով:

Այդ ընթացքում չէինք կարողանում իմանալ, թե եկեղեցուն ի՞նչ է պատահել, քանի որ հնարավոր չէր գնալ ու տեսնել: Այդ գավառի շրջակայքում ապրողներից մեր ստացած տեղեկությունների համաձայն` եկեղեցին մեծ ավերածության չի ենթարկվել, բայց բազմաթիվ բաներ են վնասվել, որոնք արվել էին վերականգնումից հետո: Նրանք հայտնում են, թե նստարաններն այրվել են, խորաններն ու որմնանկարները` վնասվել, իսկ արժեքավոր իրերը` թալանվել:

Թուրքիայի պաշտոնաթերթը եղող «Ռեսմի» պարբերականում հրապարակվել էր, որ այն հանրայնացվելու է պետության կողմից: Սակայն եկեղեցու ղեկավարության առարկություններից հետո բանավոր կերպով նշվել էր, թե եկեղեցին վերստին նորոգվելու է և չի պետականացվելու: Մինչ այժմ ոչ մի որոշակի աշխատանք չի տարվել այդ ուղղությամբ:

Այդ 9 ամսվա ընթացքում մենք` Դիարբեքիրում ապրող հայերս, չենք կարողացել մեր կրոնական արարողություններն անել: Արդեն իսկ մինչ այդ էլ տարեկան հազիվ մեկ կամ երկու անգամ, հատուկ օրերին էր պատարագի արարողություն արվում: Մենք էլ մեր հոգևոր կարիքը բավարարելու համար հարկադրված ենք կրոնական արարողություններն անել ներկայում բաց եղող ասորական Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցում, ինչպես որ մինչ այդ էլ անում էինք:

Մի կիրակի հոգևոր պահանջմունքս բավարարելու համար նախ գնացի արգելված թաղամասը, որպեսզի ստուգեմ Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու բաց լինել-չլինելը: Դժբախտաբար փակ էր… Ապա ուղղվեցի դեպի ասորական Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի, որտեղ մասնակցեցի պատարագին: Մոմ վառեցի, աղոթեցի:

Կիրակի օրն արվող պատարագին հոգևորական Էբունե Յուսուֆի ընտանիքի հետ մեկտեղ մասնակցում էին ևս 5-6 հոգի: Հոլանդիայից և Ստամբուլից 9 ամիս անց մի հայ ընտանիք էր եկել Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի: Երբ նրանց հարցրեցի, թե ով են, ասացին, որ տարիներ շարունակ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցում ապաստանել հարկադրված և մի քանի ամիս առաջ վախճանված Պայծառի ավագ քույրը և ազգականներն են: 92 տարեկան Զյուհրե Չաքարը Հոլանդիայում է ապրում: Նա ընտանիքի հետ միասին այցի էր եկել իր քրոջ` Պայծառի և քեռայրի գերեզմաններին: Երբ Զյուհրեն իմացավ, որ ես էլ եմ հայ, հպարտությամբ ցույց տվեց իր թեևին արված` Մարիամ Աստվածածնի և Խաչի տեսքով դաջվածքները: Ամիսներ հետո Զյուհրեի հետ հայերեն խոսելով` առել էի հայոց լեզվի հանդեպ կարոտս: Երջանկացել էի` հին օրերը հիշելով:

Վաղեմի ծանոթիս` Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու քահանա Էբունե Յուսուֆի հետ զրուցում էինք եկեղեցու բակում: Ես դառնությամբ հարցրեցի. «Մենք շա՞տ բախտավոր էինք, թե՞ շատ մեղսավոր, որ մեր կրոնական արարողությունները կատարելու համար ստիպված էինք այդչափ դժվարություններ հաղթահարել»: Էբունեն հարցրեց. «Ի՞նչ դժվարության մասին ես խոսում»: Ես էլ ասացի. «Ավետարանը ասորերենով ես ընթերցում: Հետո էլ հարկադրված ես լինում թուրքերենի կամ քրդերենի թարգմանել: Ինչու՞ ենք ստիպված լինում Ավետարանը լսել ոչ թե մեր մայրենիով, այլ` օտար լեզուներով: Տարիներ շարունակ հարկադրված ենք եղել Ղուրանը լսել քրդերենով, թուրքերենով և մեզ համար լիովին անհասկանալի արաբերենով: Հետո ստիպված եղանք Ավետարանի քարոզները լսել դարձյալ ամբողջովին անհասկանալի ասորերենով ու արաբերերով: Տարիներ անց էինք միայն սկսել մեր մայրենին եղող հայերենով Ավետարանը լսել, այն էլ, դեռ չսկսված, ավարտվեց… Դա մեր` Մեծ եղեռնից մազապուրծ հայերիս ճակատագի՞րն է…»:

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net