Այդընի առաքելական հայերն այստեղ են գաղթել Հայաստանի տարբեր կողմերից: Այդընը, ինչպես և օսմանյան ժամանակաշրջանում յուրաքանչյուր քաղաք, բաժանված է եղել թաղերի` էթնոկրոնական հենքի վրա: Այդընի հայերը մեծամասամբ բնակվել են հայկական թաղում, որը գտնվել է քաղաքի արևելյան հատվածում: Քաղաքի բաժանումը էթնոկրոնական հենքի վրա Օսմանյան կայսրությունում հատկապես վառ արտահայտված էր մինչև 19-րդ դարի կեսերը: Այս բաժանումը կանանց և աղջիկներին թաղի շրջանակներում անվտանգ շրջելուհնարավորություն էր տալիս:
Այդընի հայ համայնքը բաղկացած է եղել 500 տնից, սակայն 19-րդ դարի վերջին հայերի թիվը նվազել է և հասել 71 տուն: Այդընի հայ համայնքն ունեցել է եկեղեցի՝ Սուրբ Աստվածածինը, և եկեղեցուն կից վարժարան՝ Սբ. ԳրիգորԼուսավորիչը, որը կառուցվել է 1874 թ.: Այդընի հայ համայնքն ունեցել է նաև ընթերցարան:
Սուրբ Լուսավորիչ եկեղեցին
Առաջին Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1638 թ., որի տեղում1833 թ. կառուցել են նորը:
Եկեղեցին եղել է քարաշեն: Ավագ դռան առջևի երկու սյուների վրա եղել է գմբեթավոր ծածկ, որն օգտագործել են որպես զանգակատուն: Եկեղեցին ունեցել է երեք մուտք. Ավագ դռնից զատ` ձախ կողմում եղել է երկրորդ դուռ: Այս հատվածում գտնվել է նաև աստիճանավոր դուռ, որը նախատեսված է եղել կանանց` վերնատուն բարձրանալու համար: Վերնատունը իր վրա են կրել երկու սյուները: Կանանց համար նախատեսված վերնատունը եղել է հենց Ավագ դռան վերևում:
Եկեղեցին տեսքով պարզ, սակայն ձևի մեջ գեղեցիկ է եղել: Ունեցել է 13.80 մ լայնություն, 10.20 մ բարձրություն: Եկեղեցու բեմի վրա եղել է փայտաշեն երեք խորան: Ավագ խորանը նվիրված է եղել Սուրբ Աստվածածնին, աջակողմյանը՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչին, իսկ ձախակողմյանը՝ Սուրբ Գլխադրին:
Եկեղեցու բակում է գտնվել Այդընի հայկական գերեզմանոցը:
Աղբյուր՝ Քոսեան Հ. Հայք ի Զմիւռնիա եվ ի շրջակայս. Հատ. Բ. Վիեննա, 1899:
Պատրաստեց Անահիտ Քարտաշյան
Leave a Reply