Չի բացառվում, որ Թուրքիայում թիրախ ընտրվեն հայերը

 «Հայոց Աշխարհ»-ի զրուցակիցն է ԳԱԱ արեւելագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, թուրքագետ ԼԵՎՈՆ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆԸ:
-Բունդեսթագի կողմից ընդունված՝ Ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ բանաձեւին անդրադառնալիս մի քանի գործոն պետք է դիտարկել: Ակնհայտ է, որ այն, ինչ տեղի ունեցավ Բունդեսթագում՝ բանաձեւի քվեարկությունն ու ընդունումը, ունի քաղաքական կողմ, եւ դա քաղաքական գործոն է: Մենք չենք կարող դա անտեսել, ինչը իրողություն է, եւ դրանից չպետք է փախչել: Գերմանիան ունի իր շահերն ու աշխարհաքաղաքական հետաքրքրությունները, եւ դրանով են պայմանավորված նրա գործողությունները:
Գերմանիայի կողմից այս որոշման կայացումը մի քանի պատճառ կարող է ունենալ: Գերմանիան զուտ հումանիստական առումով իմիջի խնդիր ուներ, եւ այն, ինչ նախորդ տարի Գերմանիայի նախագահը հայտարարեց, այն, ինչ քննարկվում էր Բունդեսթագի ֆորմատով, եւ ընդհանրապես Գերմանիայում դիսկուրսը երբ ընթանում էր, ցույց էր տալիս, որ Գերմանիան պետք է իր որոշակի մասնաբաժինը ստանձնի Հայոց ցեղասպանության հետ կապված:
Իսկ դա լինելու էր միանշանակ Ցեղասպանության որակումն ու մեղսակցության իր մասնաբաժնի ընդունումը, ինչը եղավ Բունդեսթագում:
Մյուս կողմից՝ ակնհայտ է, որ Գերմանիայի հասարակական-քաղաքական ոլորտում այս հարցում կար կոնսենսուս, նաեւ կար քաղաքական աջակցություն, ինչը ավելի հարթ ու հավանական դարձրեց նման բանաձեւի ընդունումը:
Ակնհայտ էր, որ Գերմանիայի հասարակական ու քաղաքական շրջանակներում, հասարակական ընկալումներում վերաբերմունքի եւ ընկալումի փոփոխություն կար դեպի Թուրքիան, ինչը միգուցե նաեւ ընկած էր այդ բանաձեւի ընդունման գործոններից մեկի հիմքում: Խոսքս վերաբերում է Թուրքիայի իշխանություններին, քանի որ այն հռետորաբանությունն ու քաղաքականությունը, այն սպառնալիքներն ու շանտաժները, որոնք ուղղվում էին Եվրոպային, ուղղակի չէր կարող անպատասխան թողնել Եվրոպան, ինչու չէ՝ նաեւ Գերմանիան:
Այսինքն՝ Թուրքիայի իշխանությունների նկատմամբ վերաբերմունքի փոփոխություն կա, եւ Եվրոպան նաեւ խնդիր ունի այս կամ այն կերպ պատժելու Թուրքիայի ներկայիս իշխանություններին:
-Բունդեսթագի միակ պատգամավորը, որը դեմ էր քվեարկել այս բանաձեւին՝ հայտարարել էր, թե սա կարող է հանգեցնել քաղաքական ու ֆինանսական անկանխատեսելի հետեւանքների ու փոխհատուցման: Ի՞նչ հետեւանքների մասին էր խոսում Բունդեսթագի պատգամավորը:
-Բունդեսթագի բանաձեւի ընդունումը չափազանց կարեւոր էր ոչ միայն Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման, այլեւ հետագա գործընթացների առումով: Թուրքիայի եվրոպական քաղաքականությունում Գերմանիան որոշակիորեն շահարկվում էր որպես Օսմանյան կայսրության գլխավոր դաշնակից Առաջին աշխարհամարտի տարիներին, այդ թվում՝ պարբերաբար շահարկվում էր գերմանական արխիվները բացելու խնդիրը, կարծում եմ՝ Թուրքիայի համար այս էջը փակ է այլեւս:
Թուրքիային անհանգստացնողը սա է, որովհետեւ ժխտողական քաղաքականության մեջ եւ եվրոպական հանրույթի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման դատապարտման պրոցեսում Թուրքիան անընդհատ մատնացույց էր անում Գերմանիային: Սա, կարծում եմ, մի նոր շրջափուլ է:
Չեմ կարծում, որ սա իրավական տեսակետից ֆինանսական փոխհատուցման խնդիրներ կառաջացնի, որովհետեւ իրավական որեւէ ուժ չունի: Սակայն հետագա իրավական պրոցեսների համար սա հիմք է:
-Բունդեսթագի այս որոշումից հետո Էրդողանը խոստացավ վերանայել Գերմանիայի հետ հարաբերությունները: Ինչո՞վ կարող է Թուրքիան սպառնալ Գերմանիային:
-Պաշտոնական Անկարայի արձագանքը բավական ագրեսիվ էր ու բուռն եւ շատ դեպքերում՝ ողջամտությունից դուրս, ինչը ցույց էր տալիս Անկարայի լուրջ անհանգստությունն ու հապճեպությունը այս հարցում: Բավական ագրեսիվ ու շատ վիրավորական հայտարարություններ էին հնչում Գերմանիայի հասցեին: Չեմ կարծում, թե Թուրքիան անպատասխան կթողնի այս բանաձեւի ընդունումը Գերմանիայի կողմից:
Որքան էլ ցավոտ լինեն գերմանա-թուրքական հարաբերությունները Թուրքիայի համար՝ այդուհանդերձ Թուրքիան ստիպված կգնա որոշակի քայլերի, որով ցույց կտա, որ իր հայտարարություններն ու սպառնալիքները անտեղի չէին, դրանք միայն խոսքեր չէին, եւ որպես հզոր պետություն՝ կարող է դիմակայության մեջ մտնել Գերմանիայի հետ:
Բայց չեմ էլ կարծում, որ գերմանա-թուրքական հարաբերություններում լուրջ խաթարման կամ վատթարացման շրջան կլինի: Հարաբերությունները որոշակիորեն կլարվեն, բայց ոչ ավելին: Չափազանց ամուր թելով են կապված այս երկու երկրները, ինչի բաղադրիչը տնտեսական կոմպոնենտն է: Թուրքիան պետք է նաեւ հաշվի նստի դրա հետ: Էլ չեմ խոսում գերմանական ներդրումների ու կապիտալի մասին, երկկողմ առեւտրաշրջանառության եւ այլ հարցերի մասին: Թուրքիան որքան էլ փորձի դիմակայության մեջ մտնել Գերմանիայի հետ՝ պետք է որոշակի ռացիոնալ հիմքերի վրա գնահատի հնարավոր կորուստներն ու վնասները:
-Այս բանաձեւի ընդունումից հետո Թուրքիայում հակահայկական նոր ալիքի բարձրացում կանխատեսո՞ւմ եք:
-Միանշանակ: Արդեն միտումները կան: Այս բանաձեւի ընդունումից հետո Թուրքիայում տարբեր ուժերի կողմից հակահայկական ալիք բարձրացնելու փորձեր կարվեն, եւ օբյեկտիվորեն կավելանա հակահայկականությունը: Հայոց ցեղասպանությանը վերաբերող ցանկացած գործընթաց Թուրքիայում առաջացնում է հակահայկականության մեծ ալիք, ու դրանից իշխող շրջանակներն անմասն չեն մնում:

ՀԱՅԿԱՆՈՒՇ ԱԼՈՅԱՆ

http://armworld.am/detail.php?paperid=5331&pageid=162282&lang