Ա. Աթեշյանի վարքագիծը դառնում է վտանգավոր

Գերմանիայի Բունդեսթագի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի վերաբերյալ Կ. Պոլսի հայոց պատրիարքի փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը նամակ է հղել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին:

Կ. Պոլսում հրատարակվող «Ակօս» շաբաթաթերթն արձագանքել է Ա.Աթեշյանի նամակին:

Ներկայացնում ենք և նամակը, և պատասխանը՝ ըստ http://www.yerkir.am -ի:

«Հարգելի՛ նախագահ,

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ողբերգական ժամանակահատվածում տեղի ունեցած իրադարձությունների վերաբերյալ Գերմանիայի Հանրապետության Ազգային ժողովի ընդունած որոշումը մեր ազգի շրջանում խոր կսկիծ է առաջացրել: Որպես Թուրքիայի հայ համայնք՝ մենք կիսում ենք այս վիշտը և, որպես մեր սրտանց և անկեղծ զգացումների արտահայտում, այդ մասին Ձերդ գերազանցությանը հայտնում:

Թուրքիայի հայոց պատրիարքարանը կրոնական կառույց է, որը կատարյալ ձևով   իրականացնում է պետության առջև ստանձնած իր պարտավորությունները, դրա հետ կապված է քաղաքացիական կապերով և իր համար կարգախոս է դարձրել իրեն այս երկրի ժողովրդից տարբերվելու բարդույթից ազատված, հարկ եղած դեպքում օրենքի ու կանոնի շրջանակներում իր իրավունքները ճանաչող քրիստոնյա հայ` Թուրքիայի քաղաքացիների զգացմունքների «թարգմանիչ» լինելը:

Հայրապետական մարմինը գիտակցում է, որ ոմանց դուր չի գա, ավանդույթը պահպանելով, հավասարակշիռ կեցվածք ցուցաբերելը: Այս սուրբ պաշտոնում պաշտոնավարած մեր երջանկահիշատակ պատրիարքները պատմության էջերն են անցել ոչ միայն իրենց հայտարարությունների, իրենց համայնքին ծառայելիս կառուցողական վերաբերմունքով առաջնորդվելու համար, այլ նաև` համայնքի համար օրինակ ծառայող դրական վերաբերմունքի: Մեր այդ մեծերի օրինակելի վարքագիծը մեր օրերում էլ շարունակում է ուղեցույց լինել:

Այս համատեքստում Գերմանիայի քաղաքացիների քվեարկությամբ ձևավորված մեջլիսը, իրեն ընտրող ժողովրդի հանգստության, բարեկեցության, անվտանգության, կարճ ասած՝ բարօրության համար օրենքներ ընդունելու պարտականությունից բացի, անընդունելի է, որ իր իրավասության մեջ չմտնող հարցի մասին կարծիք է հայտնում ու այն օրինականացնում, այն էլ՝ այդ ամենը ամբողջ Գերմանիայի ժողովրդի անունից անում` իրեն դատարանի տեղ դնելու չափ սխալ կեցվածք ցուցաբերելով:

Հարգելի՛ նախագահ, Թուրքիայի հայ համայնքն այդ տխուր և, միաժամանակ, ցավալի օրերն ապրածների թոռներն են: Ինչպես Դուք էիք նշել այս տարվա Ձեր ցավակցական ուղերձում՝ «ինչպես որ պատմական գիտակցությունն ու մարդկային օրենքն են պարտադրում, շարունակելու ենք օսմանյան հայերի հիշատակին տեր կանգնել և հիշեցնել թուրքերի ու հայերի՝ 100 տարի ձգվող համատեղ կյանքի մշակույթի մասին»: Տարբեր առիթներով այս հայտարարությամբ  առանջորդվող հայրապետական մարմինը շարունակելու է հետագայում էլ նույն կերպ գործել:

Այս ողբերգական իրադարձություններում Գերմանիայի կայսրության բացասական դերը երկու տողով թեթևակի նշելն ու Օսմանյան Թուրքիային, այդ հարցում մեղադրելուց բացի, ամբողջությամբ հանցավոր ճանաչելը բարոյական տեսանկյունից քննարկելու երևույթ է: Բացի այդ` պետք է իսկապես քննարկվի, թե օրինականացված բանաձևը որքանով է «թարգմանում» Գերմանիայի հասարակության զգացմունքները:

Ինչպես տարբեր առիթներով բազմիցս ասել ենք՝ հայ ազգին վերք պատճառած այս ցավը միջազգային քաղաքական ասպարեզում օգտագործելը, իսկապես, տխրության և ցավի աղբյուր է: Ընդունված այս օրինագիծն ու դրան համարժեք այլ օրինագիծներ մեզ խորապես վիրավորում են: Հայ ժողովրդի պատմության էջերի այս վիշտը, դժբախտաբար, միջազգային քաղաքական պլատֆորմում ընկալվում է որպես միջոց՝ Թուրքիային և թուրք ժողովրդին մեղադրելու և պատժելու համար, և այս տհաճ ընկալումը Թուրքիայի հայ համայնքի վերին և ստորին ինքնությունների վնասվելու պատճառն է դառնում»,- գրել է Աթեշյանը:

Ըստ նրա` Գերմանիայի կողմից ընդունված այս բանաձևը և նմանատիպ օրինագծերը խանդավառությամբ ողջունողները պատուհան են բացել, որից նայելիս, սակայն, կտեսնեն, թե իրականում ինչպես է իմպերիալիստական ուժերի կողմից օգտագործվում հայ ժողովուրդը:

Այնուհետև շարունակում է. «Թուրք և հայ ժողովուրդները պարտավոր են կիսել նույն աշխարհագրությունը: Այս վաղեմի և հարևան ժողովուրդները ատելության խոսքերի պատճառով չպետք է միմյանցից հեռանան, պատմությունը քաղաքականացնելու փոխարեն պետք է աշխատեն հանուն բարեկամության և հաշտության: Համատեղ պատմություն և նմանատիպ ավանդույթներ ունեցող այս երկու հարևան ժողովուրդները մի օր բարեկամական իրենց մթնոլորտը միասին են ստեղծելու, միայն թե դրա իրականացումը չդիտարկվի որպես անկարելի, և դրան նպաստող սերմերը դրա վրա չազդեն: Գալու է մի օր, երբ երկու ժողովուրդները մաքրելու են իրենց դաշտավայրերի թունավոր խոտաբույսերը և մաքրված դաշտերում ցորեն են ցանելու: Դրանով էլ չեն բավարարվելու: Այդ դաշտերի ցորեններից պատրաստված հացը, որպես սիրո և բարեկամության նշան, թաթախելու են աղի մեջ ու միմյանց հետ կիսվեն:

Այն աշխարհում, ուր քաղաքական գործիչներն իրենց հասկացած ձևով և քաղաքական հաշվարկներով մեր ժողովրդի ցավերի մասին կարծիք են հայտնում, որպես Հայրապետական մարմին, շարունակելու ենք աղոթել Թուրքիայի և Հայաստանի բարեկամության և դրացիական լավ հարաբերությունների համար: Մեր այս կեցվածքը ինչպես մեր հավատքով է պարտադրված, այնպես էլ քաղաքացիական զգացմունքների արտահայտությունն է: Միաժամանակ, գիտենք նաև, որ ոմանք մեր այս կեցվածքին դրականորեն չեն արձագանքելու: Թող Աստված գործի երկու երկրների քաղաքացիների սրտերում: Թող Աստված օգնական լինի նրանց, ովքեր վճռել են կառուցել լավն ու գեղեցիկը:

Մեկ անգամ ևս հայտնում ենք այս առիթով մեր ափսոսանքը: Թող Աստված Ձերդ գերազանցությանը առողջություն, հաջողություն և երջանկություն շնորհի, թող Աստված հանուն մեր երկրի բնակչության ծառայող պետական գործչի աշխատանքներին հաջողություն տա:

Խորին հարգանքներով՝

Արքեպիսկոպոս Աթեշյան

Թուրքիայում հայոց պատրիարքի փոխանորդ  

* * *

«Հարգելի՛ արքեպիսկոպոս,

Զայրույթի և ամոթանքի զգացումով ենք ընթերցել Գերմանիայում ընդունված Հայոց ցեղասպանության բանաձևի վերաբերյալ նախագահ Էրդողանին ուղղված Ձեր նամակը, որում տեղ է գտել «որպես Թուրքիայի հայ համայնք» արտահայտությունը: Այս նամակն ընդունեք որպես այդ համայնքի, սակայն ձեր տեսակետների պարունակությանն ու  ոճին չհամաձայնող ներկայացուցիչների խոսք:

Տվյալ պետության քաղաքացի հանդիսացող ժողովրդի համակարգված բնաջնջումը սեփական հողերում` սեփական պետության որոշմամբ,  Ձեր կողմից, պետական լեզվով, որպես «Առաջին համաշխարհային պատերազմի ողբերգական ժամանակահատվածում տեղի ունեցած» ներկայացվելը վիրավորանք է այդ ժողովրդի նախնիների, զոհերի և ժառանգների համար, որի մաս Դուք եք կազմում:

Ձեր կողմից սահմանած` «այս երկրի ժողովրդից տարբերվելու բարդույթից ազատված, հարկ եղած դեպքում օրենքի ու կանոնի շրջանակներում իր իրավունքները ճանաչող քրիստոնյա հայ` Թուրքիայի քաղաքացիների» հասարակությունը, չլինելով միատարր, բաղկացած է սեփական անկապ զգացմունքների, եզրակացությունների և անփոփոխ ճշմարտությունը գիտակցող անհատներից: Բանն այն է, որ հայերը խտրականության, ֆաշիստական և հրապարակային սպառնալիքների են ենթարկվել ոչ միայն իրենց մյուսներից տարբերելու համար, այլև 1915 թվականից հետո՝ 1942-ին ունեցվածքի հարկերի, 1955-ին՝ սեպտեմբերի 6-ի կողոպուտի, Կիպրոսում, ինչպես նաև քաղաքական այլ լարվածությունների ժամանակ, իսկ 2007 թվականի հունվարի 19-ին էլ ականատես է եղել անձը սեփական ժողովրդի խաղաղությանը նվիրած ամենաարժեքավոր ձայներից՝ Հրանտ Դինքի սպանությանը:

«Որպես Հայրապետական մարմին, շարունակելու ենք աղոթել Թուրքիայի և Հայաստանի բարեկամության և դրացիական լավ հարաբերությունների համար» ասելիս, նախագահ Էրդողանին դիմելով, նրա՝ դեռևս երկու օր առաջ Թուրքիայում Հայաստանի քաղաքացիներին ուղղված սպառնալիքներն ինչպե՞ս եք պարզաբանում: Գուցե մոռացել եք, հիշեցնենք. «Ներկա պահին մեր երկրում մոտ 100 հազար հայ կա: Նրանցից մոտ կեսը մեր քաղաքացիներն են: Այժմ բնակվում և աշխատում են մեր երկրում, սակայն կան նաև հայեր, որոնք մեր քաղաքացին չեն: Եթե մենք այս հարցում նրբանկատություն չցուցաբերենք, մեր քաղաքացին չեղող հայերին ինչո՞ւ պահենք: Ինչպես հիմա եվրոպացիներն են անում, մենք էլ նրանց կուղարկենք Հայաստան: Կանենք դա»:

Ասել եք՝ «գիտենք նաև, որ ոմանք մեր այս կեցվածքին դրականորեն չեն արձագանքելու»: Ճիշտն ասած՝ ծառայի նման խոնարհվելու ի՞նչն է կեցվածք, դա նույնպես դժվարանում ենք հասկանալ:

Հայոց ցեղասպանությունը, լինելով մարդկության դեմ իրագործված հանցանք, բացի հայերից, նաև համայն մարդկության հարցն է: Ինչպես ասում եք՝ ժողովուրդների համատեղ ապագան, որի բարօրության համար աղոթելու եք, հնարավոր է միայն արժանապատիվ առերեսումից հետո, որը չի ենթադրի հերքողականություն` ճնշումների արդյունքում:

Հարգելի արքեպիսկոպոս

Ձեր` «այս ողբերգական իրադարձություններում Գերմանիայի կայսրության բացասական դերը երկու տողով թեթևակի ներկայացնելը» խոսքից հասկանում ենք, որ Դուք դրա իմաստը չեք ընկալել: Այս հարցում Գերմանիայի կայսրության` ուղղակիորեն մեղսակից լինելու մասին հայտարարող տեքստի գրեթե 80 տոկոսը Գերմանիայի՝ սեփական պատմության հետ առերեսվելու մասին է: Այսպիսով` երկու երկրների միջև քաղաքական հարաբերությունների ամենաբուռն ժամանակահատվածում բանաձևի ընդունումը զուր է դարձնում ձեր՝ «երկու երկրների միջև տրավմայի միջազգային օգտագործումը» պնդումը:

Շարունակենք. ասել եք՝ «հայ ազգին վերք պատճառած այս ցավը միջազգային քաղաքական ասպարեզում օգտագործելը, իսկապես, տխրության և ցավի աղբյուր է»: Ճիշտ է՝  ձեզ այս նամակը գրելու դրդած ճնշումը մեզ համար տխրության և ցավի աղբյուր է: Քանզի Թուրքիայի հայ համայնքի վերին և ստորին ինքնությունները վնասվել են Ձեր այս տողերից, այլ ոչ, ինչպես Դուք եք ասում, այս բանաձևի ընդունումից: Նամանավանդ «Գերմանիայի կողմից ընդունված այս բանաձևը և նմանատիպ օրինագծերը խանդավառությամբ ողջունողները պատուհան են բացել, որից նայելիս, սակայն, կտեսնեն, թե իրականում ինչպես է իմպերիալիստական ուժերի կողմից օգտագործվում հայ ժողովուրդը» Ձեր՝ պետական պաշտոնական հայտարարությունն արձանագրվել է որպես ձեր ժողովրդի նկատմամբ հատկանշական հերքողական հայտարարություն: Կտեսնենք, թե մոտ ապագայում Ձեր այս հայտարարությունը ում կողմից «խանդավառությամբ կողջունվի»:

Այս առիթով Ձեր նամակի պարունակության կապակցությամբ ափսոսանքը, ավելին՝ ընդդիմությունն ու զայրույթը կրկին արտահայտում ենք և Ձերդ գերազանցությանը խելք, միտք, ըմբռնում շնորհելու խնդրանքով դիմում Աստծուն:  Մինչ ներքին պատերազմում ամեն օր մարդիկ են մահանում, Դուք դիմում եք Աստծուն՝ «երկրի բնակչությանը ծառայող պետական գործչի աշխատանքներին հաջողություն տալու» համար: Մեր ամենամեծ ցանկությունն էլ նա է, որ նա հավասարակշռված կեցվածք շնորհի Ձեզ:

Ամենախորին հարգանքներով՝

«ԱԿՕՍ»

Թարգմանությունը՝ Արազ Գայմագամյանի