Թուրք հոդվածագիր. «Հայերը և հույները ո՞ւր և ինչպե՞ս գնացին»

2016 թ. ապրիլի 6-ին Ստամբուլի  SALT մշակութային կենտրոնում բացվել է հայ հետազոտող Մարիաննա Հովհաննիսյանի հեղինակած «Դատարկ դաշտեր» ցուցահանդեսը: Այն ներկայացնում է Արտաքին առաքելությունների համամիսիոներական ամերիկյան խորհրդի (ABCFM) արխիվը և Օսմանյան կայսրությունում ու Թուրքիայում ամերիկյան բողոքական միսիոներների կատարած աշխատանքը՝ ցուցադրելով Օսմանյան կայսրությունում, ապա Թուրքիայի Հանրապետությունում բողոքական համայնքների (հայեր և հույներ) առօրյայից պատկերներ և գրավոր նյութեր:

Թուրքական «Sanatatak» կայքում ցուցահանդեսի մասին իր տպավորություններն է ներկայացրել լրագրող Էֆե Բեշլերը:

Վերջինս նշել է, որ ցուցահանդեսում մարդկանց նկարներին նայելիս բազմաթիվ հարցեր են  առաջանում. «Հայերը և հույները ո՞ւր և ինչպե՞ս գնացին: Մի՞թե այս երկրում նրանց համար տեղ չկար: Որքա՞ն լավ գիտենք մեր պատմությունը, և ի՞նչ են մեզ սովորեցրել այդ պատմությունից»:

Հոդվածագիրը գրում է, որ իր ուշադրությունն ամենից շատ գրավել է մի քարտեզ, որի վրա նշված են եղել միսիոներների գործունեության շրջանակը: Նրանց գործունեությունն առավել հագեցած է եղել ներկայիս Թուրքիայի հարավային և արևելյան շրջաններում, որտեղ հիմնականում հայեր էին ապրում:
«Այս քարտեզը ինձ տանում է դեպի 1915 թվական: Ցավով գիտակցում ենք, որ Մեծ եղեռնի պատճառով Անատոլիան, այսինքն՝ մենք, կորցրել ենք այս ամբողջ հարստությունը»,- գրել է Բեշլերը:

Հոդվածագիրը հայտնում է, որ «Դատարկ դաշտեր» ցուցահանդեսում ներկայացվել է նաև ամերիկյան միսիոներական առաքելության գործունեության շնորհիվ Մերզիֆոնում հիմնված Անատոլիա քոլեջի թանգարանի բնագիտական հավաքածուն:

Այդ հավաքածուի համադրողն էր գերմանահայ գիտնական, բուսաբան պրոֆ. Հովհաննես Ջոն Մանիսաջյանը (1862-1942): Ըստ Բեշլերի՝ այս բնագիտական թանգարանը Անատոլիայում եզակի էր այդ ժամանակաշրջանում:

«Կարծում եմ, որ 1915 թ. շրջադարձային եղավ՝ չնայած այն հանգամանքին, որ Անատոլիայում գոյություն է ունեցել մշակութային և գիտական հսկայական հարստություն:

Նմանատիպ ցուցահանդեսները, որոնք վերակենդանացնում են մեր հիշողությունը,  պատճառ են դառնալու, որ մարդիկ անցյալի հետ առերեսվեն, պատմությունը վերաշարադրեն, մշակույթները և անհատները միմյանց բարեկամաբար վերաբերվեն»,-հավելել է Բեշլերը՝ ընթերցողներին խորհուրդ տալով այցելել ցուցահանդես, ուսումնասիրել ներկայացված նյութը և մտածել դրա շուրջ:

Ermenihaber.am