Սուրի եկեղեցիները ևս կրակոցների տակ են

Ույգար Գյուլթեքին

Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում ոստիկանի` գորշ գայլի նշանով լուսանկարը և այստեղ տեղի ունեցած բախումների հետևանքով մյուս հայկական և քաղդեական եկեղեցիների կրած վնասները տագնապ են առաջացրել: Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու ղեկավարները փորձեցին Դիարբեքիրի նահանգապետարանից տեղեկություն ստանալ, սակայն այն փաստը, որ մոտ երկու ամիս է` շրջան մտնել չի հաջողվում, հայ համայնքում հարցականների տեղիք է տալիս:

Դիարբեքիրի Սուր գավառում արդեն 80 օր է` շարունակվում է փողոց դուրս գալու արգելքը: Փողոց դուրս գալու արգելքի հետ սկսված բախումների պատճառով բազմաթիվ մարդիկ են մահացել: Բնակիչները ստիպված են եղել լքել իրենց բնակավայրը: Իսկ պատմական կոթողները՝ եկեղեցիներն ու մզկիթները, վնասվել են: Անցյալ շաբաթ համացանցում հայտնվեցին Սուրի բախումների կենտրոնում հայտնված հայ կաթոլիկ եկեղեցու լուսանկարները, որոնցում երևում է, որ եկեղեցու կարևոր հատվածը փլվել է: Եկեղեցու սեփականատիրության իրավունքը դեռևս Վաքըֆների վարչությանն է պատկանում: Այն ներկայում օգտագործվում է որպես գորգի արհեստանոց և մոտակա ժամանակներում պետք է վերանորոգվի: Մինչև փողոց դուրս գալու արգելքը ծիսական արարողություններ համար բաց եղած Մերձավոր Արևելքի ամենամեծ եկեղեցու՝ Սուրբ Կիրակոսի ճակատագիրը ևս հարցականի տակ է: «Անադոլու» գործակալության կողմից հրապարակած լուսանկարներում երևում է, որ Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու պատը ևս վնասված է: Սուրում գտնվող հայկական բողոքական և քաղդեական եկեղեցիները ևս վնասվել են:
Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցու հիմնադրամի ղեկավար խորհրդի անդամ Գաֆուր Թյուրքայը, եկեղեցիների ճակատագրով մտահոգված, փետրվարի 16-ին հանդիպել է Դիարբեքիրի նահանգապետ Հյուսեին Աքսոյի հետ: Թյուրքայը տեղեկացրել է, թե նահանգապետարանը որևէ տեղեկություն չունի առ այն, թե եկեղեցիները վնասվել են, թե ոչ, քանի որ տևական բախումների պատճառով շրջան մուտք գործելն անհնար է դարձել:
Սակայն Թյորրքայը մատնանշել է, որ արգելք սահմանելու և բախումներ սկսելու հետևանքով զանգերի ու էզանի ձայնը լռել է, և մզկիթներում ու եկեղեցիներում աղոթք չի կատարվում: «Դիջլե» լրատվական գործակալությանը Թյուրքայը հայտնել է. «Բազմաթիվ մարդիկ չեն աղոթում: Սուրում ո՛չ եկեղեցի են կարողանում գնալ, ո՛չ էլ մզկիթ: Քուրշունլու մզկիթը հողին են հավասարեցրել: Այո՛, մզկիթը կարող են վերանորոգել, սակայն ոգին չեն կարող հետ բերել: Եթե Քառաոտ մինարեթը կառուցեք էլ, նման կլինի անապատում տնկած ծառի»:
Թյուրքայն ասել է. «Երբ եկեղեցին բացեցինք, բազմաթիվ հայեր եկան: Տեսանք, թե ինչպես են մարդիկ լացում՝ ասելով, թե իրենց հայրերն ու պապերը այս եկեղեցում են կնքվել: Մեզ ասում էին՝ «Մայրս, եղբայրս այս եկեղեցում են կնքվել, պապիկիս հոգեհանգիստն այս եկեղեցում է կատարվել»: Հայերի անցյալի հետ կապված զգացմունքները վերակենդանանում և մեծ կարոտի էին վերածվում: Այսքան շատ տարիներ անց Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին վերականգնվեց մեծ ջանքերի գնով: Այն, որ եկեղեցին կրկին դադարել է կատարել իր գործառույթը, մարդու սիրտ է կեղեքում, հուսահատություն է առաջացնում»:
Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու հիմնադրամի նախագահ Էրգյուն Այըքը նշելով, որ եկեղեցին վնասներ է կրել, ասել է. «Մինչև որ Սուրը չվերադառնա կյանքի բնականոն ընթացքին, եկեղեցու բացումն անհնար է»:
Բախումների պատճառով ստիպված եկեղեցին լքած ասորիների Սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցու քահանա Յուսուֆ Աքբուլութն ասել է, որ ասորական եկեղեցու դռները ջարդել և մտել են եկեղեցի, սակայն որոշ ժամանակ է, ինչ եկեղեցու վերաբերյալ տեղեկություն չունի:
Բախումների կենտրոնում են գտնվում նաև Քառավոր մինարեթը, Քուրշունլու, պատմական Ֆաթիհ փաշա, արաբ շեյխ Հաջը Համիդ և Հասըրլը մզկիթները: Հայտնի չէ` մզկիթները վնասվել են, թե ոչ:
Եկեղեցում` գորշ գայլի նշան
Անցյալ շաբաթ «թուրք ոստիկան» անունով սոցիալական ցանցի օգտատերը Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում հատուկ գործողության ոստիկանի գորշ գայլի նշանով լուսանկար էր հրապարակել, որը մեկնաբանությունների և հակազդեցության առիթ հանդիսացավ:
Լուսանկարում թուրքական հատուկ գործողությունների գնդի դեմքը ծածկած ոստիկանը Մերձավոր Արևելքի ամենամեծ եկեղեցում՝ Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցում, գորշ գայլի նշան էր անում: Փետրվարի 11-ին սոցիալական ցանցերում տեղադրված նկարի տակ գրված է. «Դիարբեքիր Սուր… Սուլթան Ալփասլանի թոռները եկեղեցիներում դարձի են բերում գյավուրներին» մեկնաբանությունը:

http://www.agos.com.tr/tr/yazi/14408/surda-kiliseler-de-ates-altinda
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net