Թուրքական հնարաւոր սադրանք՝ ԼՂում

ԳԷՈՐԳ ԴԱՐԲԻՆԵԱՆ

Սիրիական կառավարական ուժերը Ռուսաստանի օդատիեզերական ուժերի, Իրանի յեղափոխութեան պահապանների կորպուսի մարտիկների եւ «Հըզբոլլահ»ի զինեալների աջակցութեամբ վերջին օրերին հսկայական առաջխաղացում են ունեցել Լաթաքիայի մարզի դէպի Թուրքիայի հետ սահմանը: Նրանք վերահսկողութեան տակ են առել Հալէպ քաղաքի զգալի մասը, եւ շարժուելով աւելի հիւսիս՝ արդէն 5 կմ. հեռաւորութեան վրայ են գտնւում Թուրքիայի սահմանից ընդամէնը 25 կմ.ի վրայ գտնուող Թել Ռաֆատ քաղաքից:

Սիրիայի կառավարական ուժերի այս կայծակնային առաջխաղացումը, որը կարող է ամբողջութեամբ փոխել 5ամեայ քաղաքացիական պատերազմի ընթացքը, խուճապի է մատնել Անկարային: Եթէ Ասադի բանակը հասնի սահմանագծին, Թուրքիան կը զրկուի իր հովանաւութեան տակ գտնուող ահաբեկչական խմբաւորումներին սնուցող, ինչպէս նաեւ անօրինական նաւթային գործարքների իրականացման հիմնական միջանցքից: Դա էականօրէն նուազեցնում է Անկարայի ազդեցութիւնը սիրիական հարցում եւ նրան զրկում մինչ այժմ Արեւմուտքի համար ունեցած քաղաքական նշանակութիւնից: Դա է պատճառը, որ իր տարածքից հրետակոծութեան ենթարկելով Սիրիայի կառավարական ուժերին՝ թուրքական զինուժը փորձում է օգնել ճողոպրող ԻՊ զինեալներին եւ կասեցնել նրանց յախուռն նահանջը: Անկարայի՝ ցայտնոտային վիճակի մէջ գտնուելու մասին են վկայում օրերս նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի կողմից Ռուսաստանին՝ Սիրիան օկուպացնելու մէջ մեղադրելու աբսուրդային յայտարարութիւնը:

Այդ խուճապայնութիւնը կրկնապատկւում է Սիրիայի քուրդ զինեալ խմբաւորումներին ԱՄՆի ցուցաբերած օժանդակութեան պատճառով, ինչի ներքոյ Անկարայում տեսնում են քրդական պետական միաւորում ստեղծելու յստակ միտում: Հէնց դրա համար Անկարան խափանեց քրդերի մասնակցութիւնը Սիրիայի հարցով Ժնեւի վերջին կոնֆերանսին: Նախօրէին անդրադառնալով սիրիական Քոբանի քաղաք ԱՄՆ կառավարութեան ներկայացուցչի այցելութեան եւ քրդական PYD կուսակցութեան մարտիկների հետ հանդիպման փաստին՝ Էրդողանը յայտարարել է, թէ ԱՄՆը պէտք է ընտրութիւն կատարի Թուրքիայի եւ քուրդ ահաբեկիչների միջեւ: Սա յուսահատութեան եւս մէկ արտայայտութիւն է, որի շրջանակներում երկրի հարաւ-արեւելեան շրջաններում ու յատկապէս Դիարբեքիրում եւ æիզրէում թուրքական իշխանութիւնները իսկական ջարդ են սկսել ոչ միայն քուրդ անջատողականների, այլեւ խաղաղ բնակիչների շրջանում:

Թուրքիան փաստացի մերձաւորարեւելեան իր քաղաքականութեան մէջ տանուլ է տալիս բացարձակապէս ամէն ինչ՝ գնալով «վա բանկ»՝ նոյնիսկ խաղատախտակին դնելով սեփական տարածքային ամբողջականութիւնը: Թուրքիան նմանուել է թակարդն ընկած գազանի, ինչը, սակայն, նրան դարձնում է է՛լ աւելի վտանգաւոր ու անկանխատեսելի: Փակուղային նման իրավիճակներից դուրս գալու համար Անկարան սովորաբար դիմում է վտանգաւոր եւ անկանխատեսելի հետեւանքներով յղի սադրանքների: Այդպիսի սադրանք էր նախորդ տարուայ Նոյեմբերի վերջին ռուսական ռմբակոծիչը Սիրիայի սահմանին ոչնչացնելու թուրքական ՌՕՈՒի քայլը, որը նպատակ ունէր խափանել ԻՊի դէմ Ռուսաստան-Արեւմուտք կոալիցիայի ձեւաւորումը: Եւ հիմա հարցն այն է՝ ի՞նչ է Անկարան ձեռնարկելու այս անգամ:

Անցած շաբաթ Թուրքիան կրկին յայտարարեց ռուսական ռազմական ինքնաթիռների կողմից իր օդային սահմանները խախտելու մասին: Չնայած ՆԱՏՕի խաղաքարտը կրկին կիրառելու Անկարայի փորձերին՝ դաշինքն այս անգամ դրան նկատելիօրէն սառը վերաբերուեց: Դրանից յետոյ թուրքերը դիմեցին երկրորդ սադրանքին՝ թոյլ չտուեցին Ռուսաստանին «Բաց երկնքի մասին» պայմանագրի շրջանակներում ստուգողական թռիչք իրակնացնել իրենց տարածքի վրայով: Մոսկուան անմիջապէս դա վերագրեց Թուրքիայի կողմից Սիրիայի տարածք ցամաքային ներխուժման նախապատրաստմանը: Որ դա միանգամայն հնարաւոր զարգացում էր, հաստատեց Սաուդեան Արաբիան: Էր Ռիադը Ռուսաստանի մեղադրանքներին ի պատասխան յայտարարեց, թէ պատրաստ է հազարաւոր զինուորներ ուղարկել, եթէ Թուրքիան Սիրիայում ցամաքային օպերացիա սկսի: Մի կողմից Անկարայի հասցէին Ռուսաստանի մեղադրանքներին Արեւմուտքի զգուշաւոր արձագանգը, միւս կողմից Լաթաքիայում տեղակայուած իր ռազմաբազան նորագոյն ՍՈՒ-35ս կործանիչներով համալրելու՝ Ռուսաստանի «ցուցադրական» քայլը Թուրքիային հասկանալի դարձրին, որ ցամաքային օպերացիա սկսելու դէպքում կարող է չստանալ ԱՄՆի եւ ՆԱՏՕի աջակցութիւնը, եւ որ Ռուսաստանը դրան միանշանակ պատասխանելու է ագրեսիայով:

Սիրիական ճակատում այս անյաջողութիւնները, իր համար վատթարացող իրավիճակը որեւէ ձեւով բեկել չկարողանալու հանգամանքը Անկարային կարող է ստիպել ճեղքման փորձ ձեռնարկել բոլորովին այլ ուղղութեամբ: Այս տեսանկիւնից հետաքրքրական է վարչապետ Ահմեդ Դաւութօղլուի այցը Ղազախստան եւ Փետրուարի կէսերին պլանաւորուած նախագահ Էրդողանի՝ Ադրբեջան կատարելիք այցը: Ամենայն հաւանականութեամբ Դաւութօղլուն փորձելու է Նազարբաեւին իբրեւ միջնորդ օգտագործել Մոսկուայի հետ կոնտակտի դուրս գալու համար, ինչից Կրեմլը յամառօրէն եւ հետեւողականօրէն հրաժարւում է: Աստանայում Դաւութօղլուի յաջողութիւնից կամ անյաջողութիւնից կարող է կախուած լինել Էրդողանի՝ Բաքու կատարելիք այցի օրակարգը, այսինքն այն, թէ կը փորձի արդեօք Անկարան գնալ հերթական յուսահատ եւ ցայտնոտային քայլին՝ ապակայունացնել Ռուսաստանի եւ Արեւմուտքի համար ոչ պակաս նուրբ՝ Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանը: Այդ ապակայունացումը հնարաւոր է ոչ թէ Հայաստանի սահմանների նկատմամբ որեւէ ուղղակի ոտնձգութիւն ձեռնարկելով, ինչի հնարաւորութիւնը Մոսկուան կարծես թէ չէզոքացնում է Էրեբունու օդանաւակայանը նոր ռազմաօդային տեխնիկայով համալրելով, այլ Ադրբեջանի զինուժի միջոցով ԼՂ հակամարտութեան գօտին պայթեցնելով:

Յիշեցնենք, որ նախորդ տարի ռուս-թուրքական առճակատման առաջին էտապում Բաքու կատարած Թուրքիայի վարչապետ Ահմեդ Դաւութօղլուի այցին անմիջապէս յաջորդեց հակամարտ զօրքերի շփման գծի ողջ երկայնքով գրեթէ լիարժէք պատերազմական գործողութիւնների ծաւալումը: Անկարան այն ժամանակ ուղղակի ցոյց տուեց, թէ ինչպէս կարող է ՌԴի դէմ օգտագործել ղարաբաղեան խաղաքարտը: Նոյն սցենարը կարող է կիրառուել նաեւ Էրդողանի այցի միջոցով:

Առաջին հայեացքից թւում է, թէ դա կախուած է պաշտօնական Բաքուի դիրքորոշումից: Գտնուելով ռուսական սալի եւ թուրքական մուրճի արանքում՝ Բաքուն հիմա ձգտում է զերծ մնալ դէպի Մոսկուա կամ դէպի Անկարա յստակ դիրքաւորումից: Գուցէ Էրդողանն իսկապէս Բաքու է այցելում՝ Ադրբեջանին հէնց այդ միանշանակ քաղաքական կողմնորոշմանը դրդելու համար: Սակայն չի կարելի բացառել, որ իրավիճակը շփման գծում կարող է սրուել նոյնիսկ անկախ Բաքուի ցանկութիւնից՝ հաշուի առնելով, թէ իրականում որքան մեծ է ադրբեջանական բանակի վրայ Թուրքիայի ազդեցութիւնը: Բացի այն, որ Նախիջեւանի առանձացուած համազօրային բանակը գրեթէ լիարժէք պատկանում է Թուրքիային, վերջինս գրեթէ ամբողջական վերահսկողութիւն է իրականացնում նաեւ ադրբեջանական բանակի սպայակազմի նկատմամբ: Իսկ սա ժամանակի վրայ աշխատող ռումբ է, որը կարող է գործի դրուել ցանկացած պահի:

Asbarez.com