Ալևքայասըի հայկական վանքի ներկայիս վիճակը

Ալևքայասըում գտնվող Սուրբ Մակար հայկական վանքը, փոխանակ իր դռները զբոաշրջիկների առջև բացելու, քանդվում, ոչնչանում է: Տարիներ շարունակ անուշադրության մատնված վանքի ներկայիս վիճակը շատ ցավալի է… Վանքի պահպանության համար ոչ մի քայլ չի ձեռնարկվել, որի հետևանքով այն և՛ ներսից, և’ դրսից ավերվել է, իսկ որոշ հատվածներ էլ փլուզման եզրին են: Տարիներ առաջ վանքի որոշ սենյակներ վարձով են տրվել: Այսօր կարելի է տեսնել այդ օրերի վատ վերաբերմունքի հետքերը:

Տարիներ առաջ վարձով էր տրվել` զբոսաշրջության նպատակով
1997 թ. Նախարարների խորհրդի որոշմամբ զբոսաշրջության մեջ ներգրավելու համար վանքը 49 տարի ժամանակահատվածով վարձով էր տրվել Դերվիշ Սյոնմեզին, սակայն 2005 թ. որոշվել էր չեղյալ հայտարարել պայմանագիրը:
Վանքը 2005 թ. ի վեր լքված է, պատկան մարմինները ոչինչ չեն անում, որպեսզի վանքի դռերը բացեն զբոսաշրջիկների առաջ:
Բազմաթիվ այլ պատմական կոթողների պես` այս վանքն էլ է թողնվել ճակատագրի քմահաճույքին:

Ալևքայասըի Սուրբ Մակար հայկական վանքը
Ալևքայասըի Պլատանիոցա անտառում գտվող Սուրբ Մակար վանքը, որը հայտնի է նաև Մակարավանք անունով, կառուցվել է ի պատիվ Սուրբ Մակարիոսի (306-395), ով ճգնավոր է եղել Ալեքսանդրիայում: Համաձայն ավանդույթի՝ քանի որ այս սուրբը որոշակի ժամանակ ճգնավորի կյանքով ապրել է շրջակա քարանձավներում, նրա հիշատակի օրը՝ մայիսի առաջին կիրակի օրը, Սուրբ Մակար վանքում տոնակատարություններ են կատարվում նրա պատվին: Վանքը կառուցել են մոտավորապես IX դարում Կիպրոսի փոքրաթիվ քրիստոնյա եգիպտացիները՝ ղպտիները: 1425 թ. վանքն անցել է հայկական եկեղեցու իրավասության տակ: Տարիներ շարունակ վանքը եղել է Սիրիայում, Լիբանանում, Հայաստանում և Կիպրոսում ապրող հայերի կարևոր ուխտավայրը: Օսմանյան ժամանակաշրջանում (1571-1878) դռան և պատուհանների գույնի պատճառով հիշատակվել է որպես «Կապույտ վանք»: 1642 թ. օսմանյան կառավարությունը վանքի սեփականության իրավունքը՝ թափուն, տվել է հայ եկեղեցուն: 1660-1701 թթ. սեփականության իրավունքը վերահաստատվել, իսկ վանքն էլ հարկերից ազատվել է: Կարելի է ասել, որ վանքը 1650-1750 թթ. ապրել է իր ոսկեդարը: Ծովի մակերևույթից մոտ 530 մ բարձրության վրա գտնվող վանքը մինչև ծով ձգվող 8500-9000 դյոնյում հողատարածք ունի, որի մեջ ներառված է նաև 1 կմ երկարությամբ ծովափը: Մինչ 1974 թ. այս հողակտորի վրա աճող ձիթապտղի ծառերից հայ եպիսկոպոսարանը տարեկան 8000 կիպրական լիրայի եկամուտ էր ստանում:
1734-1735 թթ., 1814 թ. և 1947-1949 թթ. վանքը վերանորոգվել է: 1814 թ. միջին բակում եկեղեցի է կառուցվել, իսկ 1926 թ.՝ զանգակատուն: Մի ժամանակ այստեղ պատմական, հոգևոր և ազգային արժեք ներկայացնող բազմաթիվ ձեռագրեր էին պահվում, որոնցից ամենահինը թվագրվում էր 1202 թ., ամենանորը՝ 1740 թ.: 1947 թ. ձեռագրերից 56 տարել են Լիբանանի Անթիլիաս քաղաքում գտնվող Կիլիկիայի կաթողիկե տուն:
Վանքը եղել է մի վայր, ուր հանգստանալու և ապաքինվելու համար ամռան ամիսներին գալիս էին Կիլիկիայի կաթոլիկ պատրիարքներն ու քահանաները: Բացի այդ, ամառային ամիսներին հանգստանալու և արձակուրդը վայելելու նպատակով այստեղ էին գալիս նաև Կիպրոսի որոշ հայ ընտանիքներ: Մելքոնյան վարժարանի աշակերտներն ու հայ սկաուտները վանքի շրջակայքում վրաններ էին բացում: Սուրբ Մակարիոսի տոնին՝ մայիս ամսվա առաջին կիրակի օրը, վանքը դառնում էր գրեթե ողջ հայության հանդիպման վայրը: Այդ օրը հարիսա էին պատրաստում և հյուրասիրում բոլոր ներկաներին: Թեև 1974 թ. հետո դեպի վանք ուխտագնացությունները նվազել էին, սակայն 2007 թ. կրկին ուխտավորների հոծ ալիք սկսվեց:

(Թունջեր Բաղըշքան, «Ադրես» ամսագիր)
http://www.yeniduzen.com/Haberler/ozel-haber/alevkayasi-ndaki-ermeni-manastiri-nin-son-durumu/58083
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net