Անկախության բանաձևը՝ Սասունից Հայաստանի Հանրապետություն

Սոֆյա Հակոբյան

Ամեն հայ կյանքում մեկ անգամ գոնե պետք է տեսնի Սասունը: Այստեղ, որտեղ Ցեղասպանությունից հարյուր տարի անց էլ պահպանվել է Սասնո բարբառը, առաջին հարցը, որ ինձ տալիս են տեղի հայերը, սովորաբար սա է լինում.

– Հայաստանի նյուֆուս (բնակչություն) ինչքա՞ն ա:

– 3 000 000 :

– Հալա 3 000 000 ա՞:

– Հա…

Մայիսի 28-ը՝ Հայաստանի Առաջին Հանրապետոււթյան անկախության օրը, այս տարի անցկացրեցինք հենց Սասունում: Այդ գիշեր Փիրշենք գյուղի բոլոր հայերը իրար գլխի էին հավաքվել Հ.-ի տանը, որտեղ «Հայաստանից հյուրեր կային» … Եվ այդ օրը, նրանք՝ անկախության չհասածները, մեզ՝ անկախության հասածներիս, սովորեցնում էին անկախության բանաձևն ու խնդրում, որ անպայման փոխանցենք հայաստանցիներին…
Զրույցը ներկայացվում է առանց խմբագրման:

Հ. Ա. 62 տարեկան.

– Է, իմա՞լ տի էղնի, լաո՜:

– Ես լը չըմ գինը, ապո՜:

– Հըմմմ… Չէ… Գինաս, ըմ ճոբո (պապ) մզի կըսեր «Լաո՜, մըր սուլալեն (տոհմ) քիչ ա, բզդիկ ա, ճիժ բերեք, ճի՜ժ…Քուրտ էկավ մըզի կտրեց, մացին ըմ ճոբո լը ուր բզդիկ ախպեր: Էրգու քիշի (մարդ): Էղավ հըրիր տարի՝ մըր սուլալեն թաաա հըզար հոգի կան բըլքի… Է, ես կըսեմ՝ Հայաստան իմա՞լ տի էղնի, 3 000 000 ի՞նչ ա յա… Թուրքիայի նյուֆուս էղավ 60 000 000, հետո 75 000 000, վաղը 90 000 000 լը կեղնի հա, Հայաստան, երբ հարցուցի, 3 000 000 ըսին: Իմա՞լ կըսեն, օր Սասուն ետ կառնին, լա՜ո… Կառնի՞ն, Էյեր (եթե) Թուրքիա 90 000 000 էղնի, Հայաստան 3000 000 էղնի, իմա՞լ սավաշ (պատերազմ) կենին: Իմա՞լ կեղնի, օր ճիժ չբերին:

– Դուն քանի՞ ճիժ ունես, ապո՜:

– 11 ճիժ. 6 աղջիկ, 5 մանչ: Ընձի կըսեն՝ Հայաստան դժվար ա, ճիժ չբերինք: Գինա՞ս, մըզի հաց չիգար, օշխար չիգար, էծ չիգար, հող չիգար: Մըզի կտրեցին, հայերուն կտրեցին հա: Ըմ ճոբո էլավ, ուր բզդիկ ախպոր առավ, էլան սար, սինձ կերան, ընգուզ կերան, վերջ իջան քիղ: Իջան քիղ, տուն ըրին նստան: Ըմ հրողբեր կերթար մըզրա (գյուղամեջ), արաբներու հող վարեր, փարա (փող) առներ: Օշխար առավ, էծ առավ: Գացին վիրև ըն քիղ, աղջիկ բերին, հայ աղջիկ առան, ըմ ջոչո ( տատիկ) լը հայ ա, ըմ մամիգ լը հայ ա, ըմ կնիկ լը հայ ա, մըզի կարգին, իսա 12 տարեկան իր (մատնացույց է անում կնոջը), ես՝ 14: Բըզդիկ կարգեցին, բըզդիկ: Չունքի (որովհետև) հայ աղջիկ օր շատ մնար, տաճիկներ (մահմեդականները) կտանեին: Էէէ, լա՜ո… Ըս բախչա օր կա յա, մըսըր (եգիպտացորեն) ունինք, ֆասուլյե (լոբի) ունինք, 80 էծ ունինք, չոք շյուքյուր (փառք Աստծո), օշխար լը ունինք, հող լը ունինք, ըմեն բան լը ունինք, լաո՜:

Էղավ հարիր տարի… Ճիժ բերեք, ճիժ, յոքսա (այլապես) Սասուն իմա՞լ տի առնինք…