Ի՞նչ է տեղի ունեցել 100 տարի առաջ Թել Աբյադում. թուրքական պարբերականի անդրադարձը Ցեղասպանության «կենտրոններից» մեկին

Ուրֆայի Աքչաքալե շրջանի մոտ գտնվող սիրիական Թել Աբյադ բնակավայրից «Իսլամական պետություն» ծայրահեղական խմբավորման զինյալները դուրս քշվեցին քրդական ուժերի կողմից՝ դրանով իսկ հանրության ուշադրությունը ևս մեկ անգամ սևեռելով այդ շրջանի վրա, գրում է թուրքական Radikal պարբերականը։ Թել Աբյադի` 100 տարի առաջվա անցյալի ու Հայոց ցեղասպանության հետ կապի մասին անդրադարձը ներկայացնում ենք մասնակի կրճատումներով.
«Թեև այն այժմ այլ երկրի սահմանների ներսում է (Սիրիայում- Tert.am), սակայն 100 տարի առաջ Աքչաքալեն ու Թել Աբյադը նույն կենտրոնին էին պատկանում։ Եվ այս շրջանը 1915-ի տեղահանության (Հայոց ցեղասպանության-Ակունքի խմբ.) «ճանապարհներից» մեկն էր՝ ճիշտ Քոբանիի նման…
Սիրիայի Ռաքքա նահանգի Թել Աբյադ բնակավայրն Անկարայի օրակարգում էր հայտնվել հունիսի 11-ին, երբ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն այդ մասին հայտարարությամբ հանդես եկավ։
«Թել Աբյադում արաբներին ու թուրքմեններին ինքնաթիռներով հարվածներ հասցնող Արևմուտքը նրանց փոխարեն ահաբեկչական PKK-ին է տեղավորում։ Մենք դրան ինչպե՞ս կարող ենք դրական նայել»,-ասել էր Էրդողանը։
Քրդերի ու ԻՊ-ի միջև շարունակվող մարտերի պատճառով Թուրքիայի օրակարգում հայտնված Թել Աբյադը 100 տարի առաջ դեպի Բաղդադ երկաթուղու կայարաններից մեկն էր՝ Մուրշիթփընարի, Քոբանիի, Այն ալ-Արաբի, Ջելանփընարի, Սերեկանիյեի, Ռասուլայնի կամ Քամիշլիի պես։
100 տարի առաջ մյուս շրջանների նման ցեղասպանության կենտրոններից մեկն է եղել։
Ռայմոնդ Գևորգյանի «Հայոց ցեղասպանություն» գրքում առկա վկայությունների համաձայն՝ գերմանացի ինժեներ Գրայֆը Հալեպում դասավանդելու տարիներին պատմել էր, որ Թել Աբյադն ու Ռասուլայն գնացող երկաթուղին բռնաբարված, մերկ կանանց դիերով է լի։
Հայերի տեղահանության ժամանակ այդ գծի վրա երեխաներ են ծնվել։ Դրանցից ոմանք շրջանի մուսուլման ընտանիքների կողմից են վերցվել։
Հալեպում Գերմանիայի հյուպատոս Վալտեր Ռոսլերի զեկույցում խոսվում է Թել Աբյադում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին. «Շատ կանայք ծննդաբերում էին ճանապարհին, և նրանցից շատերը ցավ էին քաշում դաժան հսկիչների հսկողության տակ։ Ծնված երեխաների հետ այլ փոքր երեխաներին էլ ճանապարհներին էին թողնում։ Թել Աբյադի մոտ՝ անապատում, մի մուսուլման լքված երկու երեխաների հետը վերցրեց և փրկեց նրանց, չնայած կարող էր մեծ գլխացավանքի մեջ հայտնվել»։
Երեխաների կյանքը փրկելու համար ընտանիքներն ամեն ճանապարհ փորձում են, և հաճախ ստիպված են լինում նրանց օտարներին հանձնել։
Իսքենդերունում Գերմանիայի հյուպատոսի պաշտոնակատարն էլ պատմել է իր տեսածների մասին. «Մարդիկ կիսամերկ քնում են հողերի վրա։ Նրանք անգամ իրենց վրա ծածկելու համար ոչինչ չունեն։ Ճանապարհին նրանց ձեռքից ուժով առել են ունեցվածքը։ Նրանցից շատերը կիսամերկ են, քանի որ հագուստները մի կտոր հացի համար են վաճառել»։
Նա նշում է, որ ճամբարում մոտ 5.000 մարդ կա՝ հիմնականում տարեց կանայք և երեխաներ։
Տղամարդկանց ու 11 տարեկանից մեծ տղա երեխաներին այլ վայրեր են տարել, իսկ 13-14 տարեկանից բարձր երիտասարդ աղջիկներն ու կանայք կամ սպանվել են, կամ վաճառվել։
Գերմանացի պաշտոնյան հաղորդել է, որ վարակիչ հիվանդություններ են տարածված, որի հետևանքով օրական 25-30, նույնիսկ՝ 40 մարդ է մահանում ճամբարում։ Մահացածներին հուղարկավորելու համար ճամբարից մոտ 100 մետր հեռու հավաքական գերեզմանն են օգտագործում»։
http://www.tert.am/am/news/2015/06/22/tel-abyad/1714088