Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին Հայաստանից հայացք Թուրքիային-2

Սեդաթ Յըլմազ

Հարցը, որ հարյուր տարի շարունակ լուծում չի կարողանում ստանալ, բնականաբար այսօր-վաղը չի լուծվի: Հայերի մեծ մասն էլ է այդպես կարծում: Միգուցե պետությունների փոխադարձ համաձայնութնունն էլ է դժվարացնում խնդրի կարգավորումը, սակայն հարցի հիմնական մեղավորը թուրքական պետությունն է, որը 100 տարի է, ինչ ժխտումից բացի` որևէ ուղի չի ճանաչում…

Ցեղասպանության հետ առերեսվելով` Թուրքիան կշահի
Թե՛ Մերձավոր Արևելքում, թե՛ Կովկասում տեղի ունեցող պատերազմների հետևում կարելի է տեսնել ազգային պետության գաղափարը: Երբ միացնում ենք գծված բոլոր սահմանները, հայրենիքը, ազգը, դրոշը, լեզուն, կրոնը, ուժն ու իշխանությունը, մշտապես հանդիպում ենք արցունքների: Այս հոդվածաշարում երեք տարբեր դինամիկա կա՝ պետություն, մեդիա և ժողովուրդ, սակայն ես կարծում եմ, որ հարցի կարգավորումը հենց ժողովրդի ձեռքում է: Թուրքերը պետք է որոշում կայացնեն:
Երևանում մտնում ենք մի շքեղ շինություն: Դաշնակցություն կուսակցության ղեկավարներից Հայկազուն Ալվրցյանը (Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոնի տնօրեն-Ակունքի խմբ.), մեզ դիմավորելով, ասում է, որ առերեսման համար թուրքերը պետք է որոշում կայացնեն. «Նա, ով ասում է, թե ինչպես առերեսվենք, ինքը պետք է հասկանա: Ինքը պետք է հասկանա, թե ինչի հետ պետք է առերեսվի և որոշի: Մենք՝ հայերս, վաղուց ենք մեր պատմության հետ առերեսվել: Թուրքերն ու քրդերը պետք է առերեսվեն իրենց պատմության հետ: Թուրքիայի Հանրապետությունն ու մտավորականների մի մեծ խումբ ժխտում են Հայոց ցեղասպանությունը: Նաև մեծ ջանքեր են գործադրում, որպեսզի ապացուցեն, թե հայերն են թուրքերին ոչնչացրել»:

Մեր հողերն ենք ուզում
Պատմաբան (հայագետ-Ակունքի խմբ.) Ալվրցյանին հարցնում եմ, թե երկխոսության և խնդրի կարգավորման համար ինչ են ակնկալում Թուրքիայից: Շատ հստակ շարադրում է իր տեսակետը՝ «Ցեղասպանության ճանաչում, փոխհատուցում և հողերի վերադարձ»: Ալվրցյանը շեշտում է իր տագնապը՝ ասելով. «Հանցանքը, որի համար չեն փոխհատուցել, ներողություն չեն խնդրել, կարող է կրկնվել»: Ալվրցյանը նշում է՝ Թուրքիան զավթել է Հայաստանի հողերը, այնուհետև քննադատում 2008 թ. նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի` Հայաստան այցով սկիզբ դրված արձանագրությունները՝ զիջման մեջ մեղադրելով իշխող Հանրապետական կուսակցությանը: Ալվրցյանը նշելով, որ չի հավատում՝ Թուրքիայի քաղաքականության մեջ բարելավում կնկատվի, ուշադրություն է հրավիրում Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերություններին: Ծագումով էրզրումցի Ալվրցյանն իմ այն հարցին, թե Թուրքիայի ժողովուրդներին որևէ ուղերձ ունի, պատասխանում է. «Ես ո՞վ եմ, որ ուղերձով հանդես գամ. հոգևոր առաջնորդներն են կոչով հանդես գալիս, սակայն ես մի երազանք ու ցանկություն ունեմ՝ այս խնդիրներն արդար կարգավորում ստանան: Եթե այս խնդիրներին արդար կարգավորում չտանք, չենք կարող միասին ապրել: Արդար կարգավորում ասելով՝ նկատի ունեմ` Ցեղասպանության ճանաչում, փոխհատուցում և մեր հողերի վերադարձ: Այս խնդիրը օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ Թուրքիայի ղեկավարները կարող են կարգավորել»:

«Շատ ներողություն, ինձ հայ ասացին»
Հնչակյան կուսակցության` Հայաստանի առաջնորդ Նարեկ Գալստյանն ասաց, որ առաջին անգամ Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումների համար համազգային կազմկոմիտե է ստեղծվել: Գալստյանը ասելով, որ «Եթե աշխարհը Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչեր, ապա երեկ հրեաների, այսօր էլ եզդիների ցեղասպանությունը տեղի չէր ունենա», նշեց, որ շատ մոտիկից հետևում է Թուրքիայի հասարակական կարծիքին: Գալստյանը, հիշեցնելով նախագահ Էրդողանի «Շատ ներողություն, ինձ հայ են ասում» արտահայտությունը, ասաց. «Եթե անգամ կոստյումն ու խոսելաձևը փոխվեն, դա չի նշանակի, թե Ցեղասպանության իրողության հետ հաշվի են նստում: Արևմտյան Հայաստանում մեզանից ոչինչ չի մնացել: Արարատին նայելով` տխրում ենք: Ուզում ենք հետ վերադարձնել այն հողերը, որտեղ մեր պապերն են ապրել: Թուրքական պետությունը ստիպված կլինի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, և այլ գործընթացներ կսկվեն: Գերմանիան հրեաներին փոխհատուցեց, մենք ինչու՞ հրաժարվենք»:
Գալստյանը հատկապես շեշտեց, որ թուրք ժողովրդի հետ իրենք ոչ մի խնդիր չունեն: Այնուհետև տեղեկացրեց, որ այս տարի միայն մի ցուցապաստառ են բարձրացնելու՝ վրան գրված` «Մեր հողերը»: Գալստյանը նշեց, որ վարչապետի օգնական, ազգությամբ հայ Էթյեն Մահչուպյանի վրա ջղայնացած է. նրան մեղադրում է համագործակցության մեջ:

Պետությունները չեն կարգավորի
Գալստյանը նշեց, որ տեղյակ է՝ Ժողովուրդների ժողովրդավարական կուսակցությունից հայ թեկնածուներ են առաջադրվել, սակայն չի հավատում, որ այս մարդիկ խորհրդարան մտնելով` կարգավորման գործում ներդրում կունենան: Գալստյանը թուրք-քրդական հաշտության վերաբերյալ էլ նշեց. «Չգիտենք, թե ինչ բանակցություններ են տարվում: Հարգանքով ենք վերաբերվում քրդերի պայքարին, սակայն այդ բանակցությունները Հայկական հարցը չեն կարգավորի: Մենք վստահում ենք մեր դինամիկային: Հայկական հարցը ուրիշ խնդիր է: XXI դարում մի պետություն մեկ այլ պետության անկախություն չի տալիս: «Պարտվողին կճզմեն, հաղթողին կաջակցեն»»: Գալստյանը կոչ արեց թուրք ժողովրդին. «Մենք ձեզ հետ խնդիր չունենք: Ուզենք, թե չուզենք` միասին ենք ապրելու: Խնդրի կարգավորումն արգելակողը թուրքական պետության ֆաշիստական գաղափարախոսությունն է: Մենք պատրաստ ենք կարգավորմանը: Ուզում ենք, որ ժողովուրդները միասին ապրեն: Թուրքերը, քրդերն ու հայերը ստիպված են միասին ապրել: Այս խնդիրը ոչ թե պետությունները, այլ ժողովուրդներն են լուծելու»:

Գոյություն ունի մի ճշմարտություն
ՀՅԴ Բյուրոյի անդամ (ՀՅԴ Բյուրոյի Հայ դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու-Ակունքի խմբ.) Կիրո Մանոյանը, ով տեղեկացրեց, թե ամենայն ուշադրությամբ է հետևում նախագահ Էրդողանի` «Փաստաթղթերով եմ խոսում, թող հանեն իրենց փաստաթղթերը, խոսենք» կոչին, կարծում է, որ Թուրքիայի արխիվները հասարակության համար բաց չեն, հատկապես ռազմական և կադաստրի արխիվները փակ են. անգամ բազմաթիվ արխիվներ ոչնչացվել են: Մանոյանն ասաց, որ Հայաստանի և տարբեր երկրների արխիվները բաց են: Այս հարցում համոզիչ փաստաթղթեր ունեն. «Ամեն ինչ մի կողմ թողենք, գոյություն ունի մի ճշմարտություն. կար մի ժողովուրդ, որը մի քանի տարի անց չկա»: Մանոյանը նշելով, որ Թուրքիան փորձում է և՛ Սփյուռքում, և՛ Հայաստանում իրեն մոտ համարող շրջանակների հետ հարաբերություններ հաստատել, ասաց, որ իր համար անընդունելի են 2008-2009 թթ. արձանագրությունները: Մանոյանը հայտնեց, որ Թուրքիայի մտայնությունը չի փոխվել. հատկապես վտանգավոր է Էրդողանի մտայնությունը, այնուհետև շարունակեց` նշելով, որ Թուրքիան ցանկանում է իրենից կախման մեջ գտնվող Հայաստան: Մանոյանը հավելեց, որ Թուրքիայի ժողովրդին չի մեղադրում. ամբողջ ժողովուրդը չէ, որ մասնակցել է Ցեղասպանությանը, այնուհետև հիշեցրեց, որ կոտորածների ժամանակ հայ ընտանիքներին փրկողներ էլ են եղել: Մանոյանը այն կարծիքին է, որ Ժողովրդադեմոկրատական, Ժողովրդահանրապետական և Արդարություն ու զարգացում կուսակցությունների շարքերում հայ քաղաքական գործիչների ներկայությունը չի կարող փոխել թուրքական քաղաքականությունը. «Եթե այդպես լիներ, ապա պետք է որ քրդական հարցը կարգավորված լիներ, քանզի ԱԶԿ-ի շարքերում մոտ 70 քուրդ պատգամավոր կա»:

Թուրքիայի քաղաքականությունը որոշիչ է
Մանոյանը հայտնեց, որ այն կարծիքին է, թե հստակ որևէ համաձայնություն չի լինելու, քանզի Թուրքիայի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը թույլ չի տա: Իսկ Թուրքիայի սպառնալիքներով լի հայտարարությունները Հայաստանին կողմնորոշում են դեպի Ռուսաստան և Իրան: Ռուսաստանի և Իրանի շուկաները Հայաստանի համար ազդեցիկ են, հետևաբար այս հանգամանքն անխուսափելիորեն արտացոլվելու է քաղաքականության վրա: Նաև հաշվի առնելով արևմտյան երկրների` Թուրքիայի հետ հարաբերություններն ու Ռուսաստանի հետ բարդ հարաբերությունները՝ Հայաստանը ստիպված է իր քաղաքականությունում հաշվի առնել Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, ԵՄ, ԱՄ ուժային բալանսները:
Թուրքիայի ժողովուրդը պատիվ կվաստակի
Հանրապետական կուսակցության անդամ, խորհրդարանի Արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ Արտակ Զաքարյանը հայտնեց, որ 2008-2009 թթ. Թուրքիայի հետ ստորագրված արձանագրությունները հետ են կանչվել խորհրդարանից: Նա ցանկանում է, որ առանց նախապայմանների քաղաքականություն սկսվի: Զաքարյանը նշելով, որ անհրաժեշտ է սահմանը բացել, Ադրբեջանի հետ Հայաստանի լարվածությունը որպես նախապայման առաջ չքաշել, ասաց. «Քանի որ Ադրբեջանը չի ցանկանում հզոր Հայաստան, հետևաբար չի թողում, որպեսզի Թուրքիան քայլ կատարի»: Զաքարյանն ասում է, որ խնդիրը կապված է Թուրքիայի հետ. «Մինչև որ Թուրքիան իր մեջ ուժեղ չլինի, չի կարող կարգավորել այս հարցը: Թուրքիան չպետք է Արցախն առաջ քաշի որպես նախապայման: Ցեղասպանությունը չպետք է չնկատելու տալ, քանի որ այն համամարդկային խնդիր է: Սահմանը պետք է բացվի»: Զաքարյանը նաև նշեց, որ Հայաստան պետությունը հողային պահանջ չունի, այնուհետև քննադատելով Էրդողանի դիրքորոշումը` կոչ արեց. «Մենք՝ քաղաքական գործիչներս, պետք է ոչ թե թշնամություն, այլ ավելի խաղաղասիրական ու մարդկային հարաբերություններ զարգացնենք: Թուրքիայից ավելի շատ լրագրողներ պետք է գան Հայաստան: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը Թուրքիայի ժողովրդին պատիվ կբերի և խաղաղության հնարավորություն կստեղծի»:

http://www.ozgur-gundem.com/haber/131841/soykirimin-100-yilinda-ermenistandan-turkiyeye-bakmak-2
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net