Ցեղասպանության իրավական եզրի թուրքական և հայկական ընկալումները. Շահան Գանտահարյան

Լիբանանի «Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանտահարյանը հոդված է հրապարակել «Ցեղասպանության իրավական եզրի թուրքական և հայկական ընկալումները վերնագրով: Հոդվածն ամբողջությամբ ներկայացված է ստորև:

Ինքն իրեն ավելի օսմանցի, քան հայ զգալուց ընդամենը մի օր հետո, Թուրքիայի վարչապետի գլխավոր խորհրդականը հետևյալ հայտարարությունն արեց. «Ես ասել եմ, որ ինքս ինձ հայ լինելուց ավելի օսմանցի եմ զգում: Ես ազգայնական չեմ, սակայն երբ 1915-ի մասին խոսք է գնում, ես օգտագործում եմ «Հայոց ցեղասպանություն» եզրը: Ես կարծում եմ, որ դա ցեղասպանություն է, որովհետև ցեղասպանություն եզրը և 1915-ին տեղի ունեցածը համընկնում են: Ցեղասպանությունը ոչ թե պատմական, այլ իրավական եզր է»:

Այս հայտարարությունը արդի Թուրքիայի պատմության մեջ աննախադեպ է` նկատի ունենալով հայտարարողի զբաղեցրած պաշտոնն ու հանգամանքը:

Նախքան մեկ օր առաջվա հայտարարությանը հետադարձ հայացք նետելը, փորձենք կենտրոնանալ այս հայտարարության քաղաքական մեկնաբանության վրա` ընդգծելու համար հետևյալ կետերը.

Ա. Հայտարարությունը պետք է ընկալել ոչ թե հայազգիի կողմից կատարված, այլ` Թուրքիայի վարչապետի գլխավոր խորհրդականի: Ահա ճիշտ այստեղ է, որ լրատվության ներկայացման և մեկնաբանության համար հայկական ոսպնյակը պետք է երկրորդ կարգ մղի խորհրդականի հայազգի լինելը և կենտրոնանա նրա զբաղեցրած բարձրաստիճան պաշտոնի վրա: Դավութողլուի և Մահչուփյանի անվերջ կրկնած կետը, թե գլխավոր խորհրդականը հայազգի լինելու համար չէ, որ նշանակված է, այս դեպքում հոգուտ հայկական կողմի է աշխատում:

Բ. Թուրքիայում դեռևս գործում է 301-րդ հոդվածը, և Հայոց ցեղասպանության մասին բարձրաձայնելը կարող է քրեականացվել և համապաատասխան պատժի ենթարկվել` իբրև թուրք ժողովրդի ազգային արժանապատվությունը խոցող քայլ: Պաշտոնական Անկարան պետք է բացատրություն տա, որ Մահչուփյանի այս հայտարարությունը դասվո՞ւմ է 301-րդ հոդվածով արգելված դրույթների շարքին, ինչպես այլոց պարագային էր եղել:

Գ. Վարչապետի խորհրդականը այս ձևով շեղում է կատարել է իր երկրի որդեգրած պաշտոնական կեցվածքից` 1915-ի դեպքերը բնորոշելու առումով:

Դ. Ավելի՛ն. նա շրջել է նաև երկրի նախագահի որդեգրած ժխտողականության մարտավարությունը, երբ հաստատել է, որ Ցեղասպանության հարցը ոչ թե պատմական, այլ իրավական եզր է: Սա ինքնին նշանակում է, որ ցեղասպանությունը իրավական հետևանքներ է ունենում:

Պետք է խոստովանել, որ բավական բարդ է մեկնաբանել Մահչուփյանի կատարած հայտարարությունները: Փորձենք սակայն, մնալ իր մեկ օր առաջ կատարած հայտարարության և այս աննախադեպ հայտարարության տրամաբանության հետևողականության սահմաններում:

Եթե թույլտվությամբ կատարված հայտարարություն չէ սա, ապա Մահչուփյանը պետք է հրաժեշտ տված լիներ իր պաշտոնին: Ո´չ ակնկալված թուրքական զայրույթ կա այս հայտարարության դիմաց, ո´չ էլ Թուրքիայի վարչապետի կողմից համապատասխան արձագանք: Այն տպավորությունն է ստացվում, որ Անկարան հանդուրժողականության նմուշ է բեմադրում միջազգային հանրությանը: Ի վերջո, միշտ նկատի ունենալով հայտարարողի հանգամանքը` կատարվածը Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության կիսաճանաչում է:

Իհարկե, պետք չէ խանդավառվել. պետք է պահել քաղաքական սառնասրտությունը: Չմոռանանք, որ նույն Մահչուփյանը, ավելի օսմանցի զգալով, առաջ էր քաշել հայ, թուրք, ասորի, հույն, քուրդ, զազա և այլ ազգերին պատկանող օսմանցիների համատեղ հայրենիքի գաղափարը:

Եվ սա է թավշյա ժխտողականության բուն նպատակը: Նույնիսկ ցեղասպանություն բառը օտագործելի հարկին, ամրապնդելով մեկ և համատեղ հայրենիքի, բնօրրանի գաղափարը: Հայրենազրկման գաղափարի արծարծումն է արգելվածը, բացառվածը:

Այստեղ հարցական է, թե ոչ պատմական, այլ իրավական նկատի ունենալով` ի՞նչ է ուզում հասկանալ և հասկացնել Թուրքիայի վարչապետի գլխավոր խորհրդականը: Իրավականը հատուցում է ենթադրում: Բայց խոսքը հատուցման թուրքական տարբերակի մասին է: Դավութողլուի բարձրաձայնած հատուցումն է. վերադառնալ, վերականգնել թուրքական քաղաքացիությունը և ստանալ կորցրած անձնական, թեկուզ եկեղեցապատկան, համայնքապատկան կալվածքները. կամ գուցե փոխհատուցվել, եթե չկան այդ կալվածքներ` այլ համապատասխան կալվածքով կամ համարժեք նյութականով:

Ամեն ինչ, բացի տարածքային պահանջատիրությունից: Բացի արևմտահայոց հայրենիքին վերատիրանալու գաղափարից:

Մահչուփյանի հայտարարությունները հակակշռող և մի քանի քայլ հետ տանող այլ հայտարարությունները ակնկալելի են: Բայց արդեն պաշտոնապես հնչել է ցեղասպանությունն ու ցեղասպանության իրավական եզրի բնորոշիչը թուրքական բարձրագույն դիրքերից:

Այս հայտարարությունները պետք է լուսարձակի տակ բերել և արծարծել ամեն պատեհ առիթի: Նաև և առաջին հերթին Ցեղասպանության իրավական եզրույթն ու հատուցման թղթածրարի հայկական տարբերակը` իր տարածքային բաժնով միջազգային հանրությանը ներկայացնելու համար:

http://civilnet.am/2015/04/08/shahan-kandaharian-mahcupyan-turkey/#.VST57NysV4I