Զոհրապի արցունքները. թուրքական պարբերականը՝ հայ պատգամավորի սպանության ու Թուրքիայում կայանալիք ընտրության միջև կապի մասին

Թուրքական Radikal պարբերականի հոդվածագիր Օզան Դողանն իր հոդվածում անդրադարձել է հայ գրող, մեջլիսի պատգամավոր Գրիգոր Զոհրապի պատմությանն ու զուգահեռներ տարել այն ժամանակների ու ներկայում Թուրքիայի խորհրդարանի միջև՝ անդրադառնալով հունիսին ակնկալվող խորհրդարանական ընտրություններին։ Հոդվածը ներկայացնում ենք մասնակի կրճատումներով.
«Որոշակի պայմանների տակ Օսմանյան կայսրությունը ստիպված եղավ ընդունել խորհրդարանի գոյությունը։ 1877-1920 թվականներին, չնայած բազմաթիվ անգամներ ընդհատվելով, տարբեր խորհրդարաններ կյանքի կոչվեցին։
Թուրք, արաբ, հույն, հայ, քուրդ, հրեա, բուլղարացի, սերբ, ասորի պատգամավորները բազմակարծիք խորհրդարանի անդամները դարձան։
1908-1915 թվականներին բյուջեի քննարկումներ ու սահմանադրության շուրջ վեճեր էին տեղի ունենում։
Չնայած խնդիրներին՝ բազմակարծիք խորհրդարանի զարգացումը ժողովրդավարության արմատավորման հիմքն էր համարվում։
Սակայն իրականում բոլորովին այլ բան էր զարգանում։

«Հինը քանդելու երդում տված նորերը» թունավոր նետի նման դեպի թիրախն էին սլանում։ Նրանց, ում այսօր իրենց մոտ էին պահում, վաղը խեղդելու էին։
Այդ իրավիճակը 1915-ին էր իրեն զգացնել տալու։
Ցեղասպանությունը Ստամբուլի պատգմավոր Գրիգոր Զոհրապին և Էրզրումից ընտրված պատգամավոր Օհաննես Վարդգես Սերենգուլյանին էլ էր հարվածելու։
Հայերին չպաշտպանած բազմակարծիք խորհրդարանը կարծում էր, որ իր անդամներին է կարողանալու պաշտպանել, սակայն այդպես չեղավ։
Նման մթնոլորտում Թալեաթ փաշայի՝ մինչև կեսգիշեր Գրիգոր Զոհրաբի հետ թղթախաղ խաղալով, հետո այտը համբուրելով մահվան ուղարկելուն ի՞նչ անուն տաս։
Գրիգոր Զոհրապն ու Վարդգես Սերենգյուլյանը ձերբակալվում են և, Դիարբեքիրում դատարանի առաջ կանգնելու պատրվակով գնացք են նստում։ Քոնյա, Ադանա, Հալեպ և Ուրֆա ձգվող ծանր տանջանքներ են ապրում։ Երկու պատգամավորները չէին էլ կասկածում, որ սպանվելու են, սակայն Ուրֆա-Դիարբեքիր ճանապարհին՝ Սատանայի ձորում Չերքեզ Ահմեթ անունով զինյալին են հանձնվում։
Անմարդկային վայրենություն է տեղի ունենում։ Տարբեր տեսակի տանջանքներից հետո Ահմեթը Գրիգոր Զոհրապի գլուխը ճզմում է քարով։
Գրիգոր Զոհրապի գլուխը ճզմած քարը բազմակարծիք խորհրդարանին էլ է ճզմում…
Չնայած 100 տարի է անցել, Թալեաթ փաշայի քաղաքականությունը շարունակվում է։ Բազմակարծիք խորհրդարանն ու ժողովրդավարական բարեփոխումներն էլ նույնն են։
Սատանի ձորը կերպարանափոխվել է, նոր ձև է ստացել։ Իսկ Զոհրապի արցունքները դեռ հոսում են։
100 տարի առաջ՝ հունիսյան մի օր մահվան ճանապարհի դուրս եկավ Զոհրապը։
100 տարի անց՝ հունիսյան մի օր, բազմակարծիք ժողովրդավարության նորացված տարբերակն է ներկայացվելու»։
http://www.tert.am/am/news/2015/03/24/zohrap/1626582