Միշտ մտքի և խոսքի ազատություն

Ռագըփ Զարաքօլու

Այս անգամ էլ Կոպենհագենում հարձակում սինագոգի և սրճարանի վրա… Նորից թիրախը մի ծաղրանկարիչ է` շվեյցարացի Լարս Վիլքսը: Փարիզում տեղի ունեցած Շարլի Հեբդոյի սպանդից հետո… Նորից պարզաբանումը ազատության սահմանների քննարկումն է:

Եվ սինագոգն ու սուրբ Մուհամմեդի ծաղրանկարիչներին միասին թիրախ դարձնելը: Մեր մեջ եղած քաղաքական իսլամամետներն այս տեսակ հարձակումները քննադատելու փոխարեն, խոսելով իսլամաֆոբիայից, ինչ-որ իմաստով անուղղակիորեն հավանություն են տալիս այս հարձակումներին: Անշուշտ, անհրաժեշտ է հարգանք ցուցաբերել կրոնների, ինքնությունների նկատմամբ, անշուշտ, պետք է ընդդիմադիր կեցվածք որդեգրել ատելություն հրահրող արտահայտությունների նկատմամբ : Լավ, սահմանը որտե՞ղ է: Քննադատությամբ, մարդկության զավեշտալի իրավիճակներն արտացոլելով վիրավորելու, ստորացնելու սահմանը որտե՞ղ է: Դողու Փերինչեքի` Շվեյցարիայում ասած «Հայոց ցեղասպանություն չկա» արտահայտությունը խոսքի՞ ազատություն է, թե՞՝ մարդկության դեմ կատարված հանցանքները ողջունել, ջանալ ցույց տալ օրինականությունը:

Մի ԱԶԿ-ական և ՀԺԿ-ական անվանի գործիչները, բոլոր վեճերը մի կողմ թողնելով, Դողու Փերինչեքին աջակցելու համար գնո՞ւմ են Ստրասբուրգ:

Հրանտ Դինքն առաջին անգամ Գլխավոր շտաբի կողմից թիրախ ընտրվեց, քանի որ ասել էր, թե Աթաթուրքի որդեգրած աղջիկը` Սաբիհա Գյոքչենը, արմատներով հայ է եղել:

Հետո նրա մի հոդվածը, որ քննադատում էր հայկական ազգայնականությունը, թուրք ազգայնականների կողմից ընտրվեց որպես հարձակման շարժառիթ:

Նրա հետ համախոհ մտավորականները ենթարկվեցին Էրգենոքոն կազմակերպության, այսպես կոչված, քաղաքացիական կառույցների բացահայտ հարձակումներին:

Ի՞նչ տարբերություն կա քաղաքական իսլամիստների և էրգենեքոնականների «վիրավորանք» հասկացությունների միջև:

Ուղն ու ծուծով աշխարհիկ դիվանագետ Շյուքրու Էլեքդաղը «Կապույտ գրքի» պատճառով «Ինձ վիրավորում է» պատճատաբանությամբ հրատարակիչ ու գրող չթողեց, որից փոխհատուցում չստացավ:

Անշուշտ, հարգանք կրոնների նկատմամբ:

Սակայն կրոնների նկատմամբ հարգանք պահանջող խմբերը, ձեռքներն ավտոմատ հրազեն վերցնելու փոխարեն, եւրոպական երկրներում ատելության հիմքով դատարան գնալու հնարավորություն ունեն, փոխհատուցման հայց ներկայացնելու հնարավորություն ունեն…

Ե՛վ դժգոհում ես իսլամաֆոբիայից, և՛ հակասեմիտիստններին նման՝ գնում սինագոգը պայթեցնում:

Այսօր իրականություն է, որ Եւրոպայում գոյություն ունի զարգացող, ծայրահեղ աջակողմյան աջակցություն վայելող իսլամաֆոբիա: Կարող ենք ասել, որ սա նաև մեր դարաշրջանի նոր հակասեմիտիզմն է: Քանի որ եւրոպական հասարակություններում արդեն ամոթն ընդունվում է: Կատարված բոլոր վայրագություններից հետո սա բնական է:

Սակայն Թուրքիան ամենավերջին երկիրն է, որ սրանից դժգոհելու իրավունք ունի:

Թուրքիայի Հանրապետությունն այն երկիրն է, որ իրավունք չունի աշխարհիկ պետության կերպարի մասին խոսել: Լա՜վ, Թուրքիան ե՞րբ ընդունեց քրիստոնեությունը որպես Թուրքիայի մի մասը:

Գերմանիան մզկիթ կառուցելու իրավունք ունի, պետությունն էլ է աջակցում դրան:

Չնայած Լոզանի պայմանագրի երաշխիքներին` հայտնի է, թե պատմության ընթացքում ԹՀ-ում ինչ դժվարություններ են ունեցել հայկական և հունական եկեղեցիները:

Սակայն ի՞նչ ասենք այն դժվարություններին, որոնք ապրել են նրա երաշխիքից դուրս մնացած, առավել ևս թուրք ուղղափառ համայնքները: Այսպես կոչված աշխարհիկ էրգենեքոնի ուժային կառույցն ու այսպես կոչված քաղաքացիական կազմավորումները 90-ական թթ. և դրանից հետո կլանային նպատակ չունեի՞ն:

Ի՞նչ տարբերություն կա քեմալական շարիաթի և քաղաքական իսլամի շարիաթի միջև:

1930-ական թթ. հակասեմիտիզմի ազդեցիկ միջոցներից մեկն էլ հրեականության արտացոլումն էր` որպես զավեշտալի, նողկալի և տգեղ երևույթ:

Այն ծաղրանկարները, որոնց թեման իսլամն ու սուրբ Մուհամմեդն են, ինչ-որ առումով հիշեցնում են 30-ական թթ. Գերմանիայի և Թուրքիայի հակասեմիտական ծաղրանկարները:

1917 թ. հետո Եւրոպայում և ԱՄՆ-ում, ավելի ուշ՝ Սառը պատերազմի ժամանակաշրջանի ծաղրանկարներում էլ սովետական դարաշրջանն էր ներկայացվում որպես տգեղ երևույթ: Սակայն ոչ մի հրեա չասաց՝ իմ կրոնի, ինքնության վրա են հարձակվում և ծաղրանկարիչ սպանելու համար ոտքի չկանգնեց: Կամ կոմունիստները, քաղաքական կուռքերին են վիրավորում ասելով, թերթի վրա չհարձակվեցին, որևէ մեկին սպանելու համար ոտքի չկանգնեցին:

Հիմա ի՞նչ ենք ասելու իսլամաֆոբիա է քարոզվում ասողին, այն հակասեմիտին, ով սինագոգի վրա է հարձակվում:

Այլ ելք կա՞, քան ասել՝ կրոնս վիրավորողը գոնե մուսուլման լինի:

Հե՛յ, մարդ, իսլամաֆոբիայից դժգոհելով, Սիրիայում, Մոսուլում ինչո՞ւ ես հարձակվում ուրիշ կրոնական վայրերի` հայկական, ասորական եկեղեցիների վրա:

Բավական է ասենք` շիա-սուննի արյունոտ հակասությունը 1000 տարվա պատմություն ունի:
Ձեզ ոչ ոք չի՞ պատմել քաղաքակրթական համաձայնագրի, քրիստոնյաների ճանաչված մասնակի իրավունքների մասին:

Իրանում շարիաթական վարչակարգի ընթացքում Այաթոլլահ Խոմեյնիի կողմից Սալման Ռյուշթիի դեմ սկսված գործողություններն ավելի ուշ ընդօրինակվեցին սուննի որոշ խմբավորումների կողմից:

Սակայն իրանցիները իրական անգլիական պաշտպանության շնորհիվ չկարողացան սպանել Սալման Ռյուշթիին: Ի վերջո ֆեթվան հետ վերցրեցին: Այն, ինչ լինելու էր, եղավ 1993 թ. Սվասում, երբ շիական ֆեթվան իրականացնելու համար սուննի իրագործողների կողմից 37 մարդ սպանվեց:

Այս տեսակ հասկացության արդյունքն Իրաքում ողբերգական եղավ: Քերբելայում կարողացան ռմբակոծել անգամ սուրբ Հուսեյինի դամբարանը: Իսկ ԻԼԻՊ-ն իր ձեռք բերած աշխարհագրության մեջ չի թողնում ոչ շիական, ոչ եզդիական, ոչ քրիստոնեական վայր:

Իսլամական սոուսով սուննի արաբը ֆաշիստական հասկացությամբ սուննի քրդին էլ մուսուլման չի համարում: Սա ինչպիսի՞ իսլամ է:

Ամփոփում: Անշուշտ, մտքի և խոսքի անկախությունն էլ սահմաններ ունի: Սա էլ «ուրիշի ազատությունն է»: Չվիրավորելն է: Չստորացնելն է: Դու, այս ամենն անելով, հետո չես կարողանում ասել՝ սա խոսքի ազատություն է, քննադատելու ազատություն է:

Իսկ ԹՀ-ում, եթե քեմալական կամ իսլամական շարիաթի կողմից ստորացվես, վիրավորանքի արժանանաս, ապա դատարանի որոշման համաձայն՝ սա «խոսքի ազատություն է»:

Սակայն եթե դու քննադատես քեմալական գաղափարախոսությունը կամ քաղաքական իսլամը, սա «վիրավորանք է»:

Յաշար Քեմալի նկատմամբ բացահայտ վիրավորանքը, Բասքըն Օրանի նկատմամբ բացահայտ վիրավորանքը, ըստ ԹՀ-ի դատարանի որոշման՝ «մտքի ազատություն էր», «քննադատության ազատություն» էր:

Ուստի ես համոզված եմ, որ եթե անգամ ատելություն հրահրող արտահայտությունների դեմ օրենքներ հրապարակվեն, դրանք այս մտայնությամբ որևէ բանի պիտանի չեն կարող լինել:

Այս անգամ թուրքական ազգայնականության կամ քաղաքական իսլամի քննադատությունն ընդունվելու է որպես «ատելության լեզու», և մարդիկ են դատապարտվելու:

Ահա այստեղ եմ գրում:

Ինչպիսին գլուխն է, այդպիսին և ածիլումն է:

http://www.yeniozgurpolitika.eu/index.php?rupel=nuce&id=39161
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը