«Արամ Խաչիկյանը մինչև 15 տարեկանը մտածել է, թե ինքը մուսուլման է, քուրդ, հետո փոփոխություն է զգացել իր սրտում»

Ամերիկացի լրագրող Պոլ Սալոպեկը National Geographic կայքում անդրադարձել է Արևմտյան Հայաստան կատարած իր այցելությանը`խոսելով Օսմանյան կայսրության եւ Հայոց ցեղասպանության փաստի մասին:
«Դա եղել է, ինչպես որ դուք եք կոչում անգլերեն, գենոցիդ: Այո, դա ցեղասպանություն էր, իմ տատիկն է մորս պատմել այդ մասին»,- ամերիկացի լրագրողին պատմում է ուղեկցող Մուրադ Յազարը:
Պոլ Սալոպեկը ներկայացնում է իր շրջագայության մանրամասները. «Մենք թափառում էինք երբեմնի ծաղկուն Անի քաղաքում: Այն ժամանակակից Թուրքիայի տարածքում գտնվող անհետացած աշխարհի ավերակն է: Այն մոռացված քաղաքակրթության հեռավոր ու գեղեցիկ տեսարան է, որը եղել է երբեմնի հզոր պետության մայրաքաղաքը: Այժմ Անին մեկուսացման մեջ է: Փլուզված տաճարներ, կիսաքանդ պարիսպներ, դատարկ պուրակներ, որոնք տանում են դեպի անհայտություն»:
Շրջելով այդ ահարկու լռության մեջ` նրանք խոսում են տարածաշրջանից հայերի անհետացման մասին:
«1914 թվականին ավելի քան երկու միլիոն հայեր էին ապրում այն տարածքում, որն այժմ կոչվում է Թուրքիա: Դա մահմեդական կանոնների ներքո ապրող քրիստոնեական փոքրամասնություն էր, որն ուներ հազարավոր տարիների պատմություն: Ի՞նչ պատահեց ավելի քան մեկ ու կես միլիոն մարդու հետ»,- հարց է տալիս լրագրողը:
«Պատմաբանները տեղեկացնում են, որ դա նպատակաուղղված կոտորած էր: Նրանց տեղափոխել են անջուր անապատներ ու կոտորել: Մուրադը պատմում է իր տատի տեսածը, որ հայերին փակի տակ էին պահել Եփրատ գետի մոտ, իսկ գիշերը բոլորին խեղդել են գետի մեջ»,-շարունակում է Սալոպեկը:
«Արդեն 8 ամիս էր, ինչ Առաջին Հհամաշխարհային պատերազմը սկսվել էր: Եվրոպան սկսել էր կուլ տալ ինքն իրեն: Բազմամշակութային Օսմանյան կայսրությունը մահամերձ էր: Թուրքիան ազգայնական առաջնորդների ղեկավարությամբ վրեժխնդրությամբ լցվեց դարավոր հարևանների`ասորիների, հույների, և հատկապես հայերի նկատմամբ: Սկսվեց հայերի մասսայական կոտորածն ու տեղահանությունը: Նրանց մեղադրում էին անհավատարմության մեջ: Տեղացի քրդերը եւս զանգվածաբար կոտորում էին հայերին: Քուրդ գյուղացիները խլում էին հայերի սեփականությունը`լքված դաշտավայրերը, անասունները, տները»:
Հեղինակը պատմում է, որ անցնում էին մզկիթի վերածված ամուր եկեղեցիների կողքով: Մուրադը, որ մտահոգ էր այդ պատմությամբ, նշեց. «Մի անգամ ես Ստամբուլում ներողություն խնդրեցի մի հայ մարդուց` ասելով, որ ցավում եմ այն ամենի համար, ինչ արել են իմ նախնիները: Ի՞նչ կարող էր ասել այդ մարդը: Ուսերը թափահարելով` նա ասաց`շնորհակալություն»:
Թուրքիայում տարիներ շարունակ վտանգավոր էր պատմել ու ներկայացնել այն, թե ինչ էր իրականում տեղի ունեցել 1915 թվականին: Թուրք դատավորներն այդ տերմինը համարում էին սադրիչ, գրգռող, վիրավորական, տաբու, և այն թուրք գրողներն ու լրագրողները, ովքեր օգտագործում էին այդ բառը, կարող էին լուրջ մեղադրանքերի առաջ կանգնել թուրքական պետության կողմից:
Կաս Կալե գյուղի գյուղապետ Սալեհ Էմրեն ասում է, որ իրենց կողմից օգտագործվող այդ հողերը պատկանել են հայ վաճառականներին, որոնք իր հարազատները գնել են: Այնուհետ նա նշում է մոտակա թուրքական քաղաքների անունները, որոնք երբևէ տնօրինել են հայերը:
«Ես կցանկանայի այցելել Հայաստան, հայերը մեր հարևաններն են»,-ասում է գյուղապետը:
Հետո Պոլ Սալոպեկն անդրադառնում է Սուրբ Կիրակոս եկեղեցուն, որն ամենամեծն է Մերձավոր Արևելքում: Այն վերջերս է վերանորոգվել՝ հիմնականում Ստամբուլի հայերի նվիրատվությամբ:
Խոսում են Թուրքիայում ապրող հայերի մասին: Նրանից մեկը՝ Արամ Խաչիկյանը, ասում է, որ մինչև 15 տարեկանը մտածել է, թե ինքը մուսուլման է, քուրդ, հետո նա զգացել է փոփոխություն իր սրտում: Նա բացատրում է, թե ինչպես է «պեղել» իր թաքնված անցյալը` իմանալով, որ իր պապն ու տատը, ինչպես նաև կրտսեր քույրը հայ էին:

Աղբյուր՝ National Geographic
Թարգմ.՝ Մարիաննա Մարտիրոսյան
http://galatv.am/hy/news/ram-achikyany-minch-15-tarekany-mtacel-e-te-inqy-musulman-e-qurd-heto-popoxutyun-e-zgacel-ir-srtum/