Պոլսո պատրիարքի հնարավոր ընտրության հարցում հայ համայնքը պառակտված է

Թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանը և Ստամբուլում լույս տեսնող «Մարմարա» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Ռոբեր Հատեճյանը Tert.am-ի հետ զրույցում մանրամասներ են ներկայացնում Թուրքիայի հայ համայնքում իշխող տրամադրությունների մասին՝ մասնավորապես անդրադառնալով լուրերին, թե հայ համայնքը երկու մասի է բաժանվել՝ պատրիարքի կամ աթոռակից պատրիարքի ընտրությունների պատճառով:
«Խնդիրը ծագել է այն ժամանակ, երբ ներկայիս պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆյանն անբուժելի հիվանդությամբ էր տառապում, և խնդիր էր ծագել աթոռակից պատրիարք ընտրելու համար, քանի որ այս պատրիարքն այլևս անգործունյա էր, և եկեղեցական կարգը թույլ է տալիս անցկացնել նման ընտրություն և ընտրել աթոռակից պատրիարք: Մեր եկեղեցու պատմությունը հարուստ է նման օրինակներով»,- ասաց Ռուբեն Մելքոնյանը։
«Սակայն թուրքական իշխանությունները հարմար չգտան անցկացնել պատրիարքի ընտրություն. հայոց պատրիարքի ընտրությունը թույլ է տալիս Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարությունը:
Սա ինքնին արդեն աբսուրդ է, քանի որ թուրքական պետությունն իր ներքին գործերի նախարարության միջոցով միջամտում է զուտ կրոնական մի գործողության»,– ավելացրեց նա:
Նրա խոսքով՝ այդ կառույցը թույլ չի տվել անցկացնել պատրիարքի ընտրություն, և հայ համայնքը դե ֆակտո մնացել է առանց ղեկավարի, քանի որ Թուրքիայում հայերի, հույների և հրեաների համայնքների առաջնորդները նրանց հոգևոր առաջնորդներն են:
Ռուբեն Մելքոնյանը նշեց, թե թուրքական իշխանություններն իրենց այս քայլն իրականացրեցին նաև հայերի միջոցով, մասնավորապես՝ հոգևոր իշխանությունների, ներկայիս պատրիարքական փոխանորդ Արամ Աթեշյանի և համայնքային օլիգարխիան ներկայացնող Պետրոս Շիրինօղլուի միջոցով, որի ազդեցությունը համայնքում բավական զգալի է՝ հիմք ունենալով նաև ֆինանսական ռեսուրսները, որին նա տիրապետում է:
«Այս երկու անձանց միջոցով, ըստ էության, հայ համայնքն էլ պառակտվեց. ընտրությունների վերաբերյալ Թուրքիայի իշխանություններին հայ համայնքից եղան երկու տարբեր դիմումներ, որն էլ հիմք ընդունելով` թուրքական իշխանությունները չարտոնեցին պատրիարքի ընտրությունները»,- նշեց թուրքագետը:
Շարունակելով մանրամասներ ներկայացնել՝ Ռուբեն Մելքոնյանն ասաց, թե պատրիարք կարող է ընտրվել այն մարդը, որը կա՛մ Թուրքիայի քաղաքացի է, կա՛մ Թուրքիայի քաղաքացի է եղել, կա՛մ ծնվել է Թուրքիայում և առնվազն եպիսկոպոս է։
«Հնարավոր թեկնածուները չորսն են ամբողջ Հայ–առաքելական եկեղեցու սպասավորների մեջ. Արամ Աթեշյանը, Գերմանիայի թեմի առաջնորդ Գարեգին Բեկչյանը, Ստամբուլից Շահեն Սվաճյանը, որը բավական տարիքով է, և Հայաստանից Գուգարաց թեմի առաջնորդ Սեպուհ սրբազանը: Այս կիսանախընտրական շրջանը համայնքում ցույց տվեց, որ առաջատարը հայաստանցի թեկնածուն է, և համայնքը,թեկուզ երբեմն ոչ բացահայտ, բայց սատարում էր այդ թեկնածուին: Հավանական էր, որ ընտրության պարագայում կընտրվեր հայաստանցի թեկնածուն, և դա հաշվի առնելով` թուրքական իշխանությունները չարտոնեցին ընտրությունները»,– մեկնաբանեց թուրքագետը:
Ռուբեն Մելքոնյանը տեղեկացրեց նաև, թե Շիրինօղլուի և Արամ Աթեշյանի հարաբերությունները վերջին ամիսներին լարվել են, պատճառը ֆինանսական է, քանի որ համայնքը տիրապետում է մեծ ծավալով անշարժ գույքի, և այդ հողի վրա վեճ է առաջացել նրանց միջև: Որպես վեճի հանգուցալուծում՝ Պետրոս Շիրինօղլուն, օգտագործելով իր լծակները թուրքական իշխանություններում, պարտադրել է, որ անցկացվի պատրիարքի կամ աթոռակից պատրիարքի ընտրություն` չնայած, որ ոչինչ չի փոխվել, որը թուրքական իշխանություններին կարող էր հիմք տալ պատրիարքի ընտրություն անցկացնելու համար:
Թուրքագետի համոզմամբ՝ այստեղ բախվում են երկու շահեր. Թուրքիայի շահերը՝ 2015 թվականի համատեքստում ցույց տալ, որ ինքը հանդուրժող է և թույլ է տալիս պատրիարքի ընտրություն:
«Այս հարցն, իհարկե, հետագա երկար վերլուծությունների խնդիր է»:
Մյուսն խնդիրն էլ, ըստ թուրքագետի, այն է, որ թուրքական իշխանություններն օգտագործելով հայ համայնքի երկպառակությունը` փորձում են իրենց շահերն առաջ տանել և որպես դրա համար հիմք` օգտագործում են հայ համայնքին, նրա ներքին խնդիրները:
«Փաստորեն, տեսնում ենք, որ հայկական, համազգային, կարևոր շահերը հենց հայ համայնքի ներկայացուցիչների կողմից ստորադասվում են նեղ անձնական, ֆինանսական շահերին: Այս գործընթացն ունի երկու հիմք՝ համայնքում ներքին երկպառակություն և հաջորդ՝ սա հստակ թուրքական իշխանությունների քարոզչական քաղաքականության մեջ հստակ տեղ է զբաղեցնելու: Ժամանակը ցույց կտա, թե դա ինչ դեր կարող է զբաղեցնել: Չեմ բացառում, որ օրինակ, պատրիարքի ընտրությունն անցկացվի ապրիլի 23-ին: Սա ևս մի խնդիր կլինի, որով կշեղվի հայության ուշադրությունը ապրիլի 24-ից»,- եզրակացրեց Մելքոնյանը:
«Մարմարա» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Ռոբեր Հատեճյանը Tert.am-ի հետ զրույցում ներկայացնելով խնդիրն, ասաց. «Համայնքի որոշ շրջանակներում տակավին հստակ գաղափար չկա, որովհետև Պատրիարքը տակավին ողջ է, ուրեմն պետք է ոչ թե նոր պատրիարք ընտրվի, այլ աթոռակից պատրիարք: Կրոնական ժողովն էլ այս սկզբունքը ընդունել էր, բայց ընտրական հանձնախումբը ինքնագլուխ կերպով դիմում կատարեց, որպեսզի ոչ թե աթոռակից պատրիարք ընտրվի, այլ ուղղակի պատրիարք ընտրվի»:
Քանի որ Անկարայի իշխանությունները երկու տարբեր դիմումներ են ստացած եղել հայ համայնքից՝ աշխարհիկ և հոգևոր ներկայացուցիչներից, Թուրքիայի իշխանությունները «շվարումի մեջ են մնացել» և հարցրել են, թե «ո՞ր մեկը կուզեք»:
Ի վերջո, ժամանակավոր որոշվել է, որ ընդհանուր փոխանորդ ընտրվի:
«Բայց երբ այս բաները պատահեցին, Մեսրոպ Պատրիարքը նոր էր հիվանդացել, և յուրաքանչյուրը մտածում էր, որ նրա վախճանը, պետք է որ, շատ երկար սպասել չտա: Բայց հիմա ինքը տակավին բուսական կյանքի մեջ է, ուստի մեզանից շատերը սկսել են համոզվել, որ այսպես չպետք է շարունակել, և պետք է ընտրություն անել, սակայն` աթոռակից պատրիարք ընտրելով (այսինքն՝ թեմն ունենա երկու կրոնական առաջնորդ )»,- պոլսահայ համայնքի տրամադրությունները ներկայացեց Ռոբեր Հատեճյանը:
Նրա խոսքով՝ դրան ընդդիմացողները պնդում են, որ Պոլսո թեմը նման ավանդույթ չի ունեցել, սակայն դրա կողմնակիցները պնդում են, որ Երուսաղեմի թեմում շատ հաճախ է այդպես եղել, երբ երկուսի պաշտոնավարումը շարունակվում է մինչև մեկի վախճանը, իսկ դրանից հետո մյուսն ինքնաբերաբար դառնում է պատրիարք:
«Մարմարա» օրաթերթի գլխավոր խմբագիրը որպես ամփոփում նշեց, որ Պոլսո պատրիարքարանը ընտրության համար նոր դիմում է ներկայացրել Անկարա:
Համայնքը հիմա սպասում է, ընտրության ժամկետ դեռ հայտնի չէ:
Սակայն համայնքում չգիտեն, թե արտոնությունը տրվելուց հետո պատրիարքի կամ աթոռակից պատրիարքի ընտրությունն ինչ սկզբունքով է կատարվելու: Նախորդ անգամ ընտրությունը կատարվել է խառը՝ հոգևոր և աշխարհիկ դասի կողմից քվեարկության միջոցով:
Երբ այս նուրբ խնդիրը «առաջին անգամ արծարծվեցավ», Ռոբեր Հատեճյանի խոսքով եղել են երեք թեկնածուներ. Աթեշյան սրբազանը, Գերմանիայի Հայ-առաքելական եկեղեցու առաջնորդ Բեկչյան սրբազանը, ինչպես նաև մեկ թեկնածու Հայաստանից՝ Վանաձորից:
http://www.tert.am/am/news/2015/01/11/Istanbul-arm-patriarch/1555807