«Մուսուլմանների հայտնաբերած» նոր մայրցամաքը Ցեղասպանությունից փրկվածների համար նոր կյանքի խորհրդանիշ է եղել. «Ակօս»

Թուրք ռեժիսոր Ֆաթիհ Աքընի «The Cut» ֆիլմում ներկայացվածի պես՝ Ցեղասպանության տարիներին Անատոլիայի չորս կողմից իրենց հողերից արմատախիլ եղած հայերի մի մասի համար ապաստան գտնելու նոր հասցե դարձավ Կուբան:
Նրանցից մեկն էլ Սիրանույշ՝ Սառա Փանոսյանն էր, ով տարիներ առաջ իր 90-ամյա քրոջ հետ հարցազրույց էր տվել ու պատմել կատարվածը։
«Ակօս»-ը հիշեցնում է, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հայտարարել էր, թե Ամերիկան Կոլումբոսից առաջ մուսուլմաններն են բացահայտել՝ 1178թ.-ին՝ դրանով իսկ նոր վեճերի սկիզբ դնելով: Նա, Գերմանիայում բնակվող թուրք պրոֆեսոր Ֆուաթ Սեզգինի թեզը մատնանշելով, ասել էր, թե մուսուլմանները մզկիթ են կառուցել Կուբայում:
«Նույն հողերում նաև մեկ դար առաջ Ցեղասպանությունից մազապուրծ հայեր են հաստատվել, որոնց համար Կուբան ոչ միայն նոր մայրցամաք էր, այլև նոր կյանքի խորհրդանիշ»,- գրում է պարբերականը:
Ամեն ինչ դեռ թարմ է
1985թ.-ին The Daily Pantagraph պարբերականին հարցազրույց տված Սառա Փանոսյանը պատմել էր Սըվասից Կուբայի ճանապարհով ԱՄՆ հասնելու իր և քրոջ պատմությունը: 90- ամյա Վեհանուշ և 85-ամյա Սիրանույշ՝ Սառա Փանոսյան քույրերն իրենց պատմությունը պատմելիս արտասվել էին:
«Ամեն ինչ մեզ համար դեռ շատ թարմ է: Այդ օրերի հիշողությունները դեռ թույլ չեն տալիս քնել»,-ասել էին:
Մարտիրոս ու Մաքրուհի Ագինյանների՝ Սըվասում ծնված դստրերը մեծ ընտանիք էին ունեցել: 3 տներում բնակվող նրանց ազգականները 50 հոգի են եղել: Վեհանուշն ընտանիքի ավագն է եղել, իսկ Սիրանույշը՝ նրա կրտսերը։
«Մորս աջ ձեռքն էի»,-ասել էր Վեհանուշը, ով տան հոգսերի պատճառով 13 տարեկանում թողել է ուսումը:
Ցեղասպանության ընթացքում տեղի ունեցած ամեն մի իրադարձության ականատես են եղել: Նախ քաղաքի ուսյալ տղամարդկանց են տարել: Նրանց թվում եղել է իրենց զարմիկը՝ Արամը: Վեհանուշն անձամբ է տեսել, թե ինչպես են տանում Արամին:
«Ոստիկաններն ասացին, թե թարգմանելու որոշ բաներ կան, դրանք անելու համար են տանում, բայց Արամը չհավատաց»,-պատմել էր նա: Հետո տեղի ունեցավ այն, ինչից վախենում էին. Արամը սպանվեց:
Ապա տներից հանվել են տղամարդիկ՝ մեկ առ մեկ: Հորն ու հորեղբորն էլ են տարել:
6 ամիս շարունակ դեպի արևելք, դեպի Սիրիա են քայլել՝ գիշերները գետնին քնելով, քաղցած, ծարավ ու հիվանդ: Ապա քույրերի մարմինները միջատներով են պատվել:

Քայլելու երկրորդ ամսում 5-ամյա քույրը՝ Հերիքնազը, հիվանդացել է, և մայրն այլևս քայլելու ուժ չի ունեցել:
Նոյեմբերին, երբ նրանց երթն ավարտին է մոտեցել, մայրը քնել ու չի արթնացել. մահացել է կաթվածից: Իսկ խումբը երկու մասի է բաժանվել՝ բաժանելով քույրերին: Վեհանուշին Այնթապ են ուղարկել, քրոջը՝ այլ քաղաք:
4 տարի անց
Թուրքերի տանը ծառայելով գոյություն պահպանած քույրերը 4 տարի միմյանց չեն տեսել: Ապա որոշել են ԱՄՆ մեկնել: Նախ Վեհանուշն է գնացել, ապա՝ Սիրանույշը: Վերջինիս առաջին կանգառը, Ցեղասպանության շատ զոհերի նման, Կուբան է եղել։
ԱՄՆ-ի հայկական ընտանիքներում նման պատմությունները շատ են: Այսօր Կուբայում բնակվող հայերի ստույգ թիվը հայտնի չէ: Թվերը 80-100-ի միջև են տատանվում: Սակայն հայտնի է, որ Ցեղասպանությունից փրկվածների ժառանգները դեռ ապրում են այս հողերում»:
http://www.tert.am/am/news/2014/11/21/erdogan-cuba-genocide/