Թուրքիայում բնակվող հայերն ու պատմաբանը հույս չունեն, որ Թուրքիայում կբավարարվի Արամ Ա կաթողիկոսի հայցը

Հայաստան–Սփյուռք խորհրդաժողովին Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ կաթողիկոսի հայտարարությունը, թե դիմելու է Թուրքիայի սահմանադրական դատարան՝ կաթողիկոսության՝ Կիլիկիայի պատմական հայկական թագավորության տարածքում գտնվող Սիսի նստավայրը և կալվածքները վերադարձնելու պահանջով, քաղաքական լրջագույն հայտարարություն է, բայց, ավաղ, այն գործնական հետևանքներ չի ունենա: Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում հայտնեց Երևանի պետական համալսարանի Պատմության ֆակուլտետի դոցենտ Դավիթ Թինոյանը:
«Ամեն դեպքում այդ քայլը ողջունելի է, բայց չեմ կարող չասել, որ թերահավատ մոտեցում ունեմ»,- ասաց պատմաբանը:
Դավիթ Թինոյանը նկատեց, որ Սիսի նստավայրը և կալվածքները բացառիկ նշանակություն ունեն Հայոց պատմության և հայերի համար և ավելացրեց. «Չմոռանանք, որ մինչև 1441 թվականը դա եղել է հենց հայոց կաթողիկոսարանը, այսինքն՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոսի նստավայրը, և, կարծես թե, մինչև 1915 թվականը Մերձավոր Արևելքի հոգևոր կենտրոնն է եղել` Երուսաղեմին զուգահեռ: Դրա նշանակությունը չափազանց մեծ է և, ըստ որում, մինչև 19–րդ դարի կես համահայկական նշանակություն է ունեցել»,-նշեց նա։
Հիշեցնենք, որ Արամ Ա-ն նաև հայտարարել է, որ Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանի կողմից դիմումի մերժման դեպքում դիմելու են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան: Կաթողիկոսի ելույթի այս հատվածը մեծ ոգեւորություն է առաջացրել և ուղեկցվել է հոտնկայս ծափահարություններով:
«Մարմարա» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Ռոբեր Հատեճյանը նույնպես լավատես չէ հարցում, որ Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանը կբավարարի Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսի հայցը։ Tert.am –ի հետ զրույցում նա ներկայացրեց Սանասարյան խան կոչվող առևտրի կենտրոնի օրինակը՝ հիմնավորելու համար իր վատատեսությունը:
«Ինչ կվերաբերի 1915 թվականից առաջվա կալվածքներում, որ մեր ձեռքից թալանվեցան, այդ մասին առայժմ Թուրքիո իշխանությունները որևէ մտածմունք չունեն և կկարծեմ՝ այդ ուղղությամբ որևէ կարելիություն չեն կարող ունենալ, որովհետև շատ խոշոր խնդիր է։ Ես մանրամասները չգիտեմ, թե ինչ դիմում կկատարի, այդուհանդերձ շատ լավատես չեմ»,– ասաց նա։
«Որպես օրինակ կարող եմ հիշել, որ Ստամբուլի մեջ շատ խոշոր Սանասարյան խան կոչված շենքը, որը մեր ազգին նվիրված էր և հանրապետական շրջանի Թուրքիայի կողմից գործածվեցավ բազմաթիվ նպատակներով, մեր Պատրիարաքարանը ինքնուրույնություններին դիմեց, դատ բացեց, որպեսզի այդ շենքը հետ տրվի հայ ժողովրդին։ Դատավարությունը զանազան փուլեր անցավ, դատարաններից մեկը կմերժի, ուրիշ մեկը ընթացք կուտա, այդուհանդերձ տակավին որևէ դրական ընթացքի մեջ մտած չի և մենք անձնապես կխորհինք, որ այդպիսի շատ կարևոր շենքի վերադարձնելն անգամ կարելի պիտի չըլլա, որովհետև շատ խոշոր խնդիր է»,- ասում է խմբագիրը:
Ամեն դեպքում, այս ճանապարհին յուրաքանչյուր փորձ նա օգտակար է համարում` պայմանով, որ այդ «փորձը կատարվի որոշ դիվանագիտական մերձեցումով»:
Tert.am-ի հետ զրույցում Թուրքիայում երկար տարիներ բնակված Տիրան Լոքմագյոզյանը, ով նույնպես նման սպասումներ ունի, ի պատասխան հարցի, թե ինչո՞ւ Պոլսո Պատրիարքարանը չի դիմել մինչ այժմ, նկատեց, որ Պոլսո պատրիարքարանը Թուրքիայում գտնվում է պատանդի կարգավիճակում:
«Դրա համար միշտ պետականամետ դիրքորոշում է որդեգրում, դրա համար ոչ մի բան չի կարող անել: Եվ այս դեպքում անգամ կարծում եմ, որ հնարավոր է` Պոլսո պատրիարքարանն այդ խնդրի հետ կապված բացասական դիրքորոշում արտահայտի, որովհետև ստիպված է, ուրիշ բան չի կարող անել»,- նշեց Տիրան Լոքմագյոզյանը:
http://www.tert.am/am/news/2014/09/19/aram-a-demand-comments/