Թուրքիան նոր նախագահ, նոր վարչապետ, բայց հին մտքեր ունի

Այս տարի պատմության մեջ առաջին անգամ Թուրքիայում երկրի նախագահին ընտրեց ժողովուրդը, ուղիղ քվեարկությամբ:
Նախագահի պաշտոնում փոխարինելով Աբդուլլահ Գյուլին` Թուրքիայի նախագահ դարձավ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը: Հայկական շահերի տեսանկյունից, իհարկե, հետաքրքիր է, թե ինչ կփոխվի Թուրքիայում:
Արձանագրենք մի կարևոր հանգամանք. թուրքական օրենսդրության համաձայն` երկրի նախագահը պետք է լինի անկուսակցական: Հետևաբար, նախկին վարչապետ ու նոր նախագահ Թայիփ Էրդողանը պետք է հրաժարական տար իշխող Արդարություն և զարգացում (ԱԶԿ) կուսակցության նախագահի պաշտոնից: Իսկ նրան ոչ միայն վարչապետի, այլև ԱԶԿ լիդերի պաշտոնում փոխարինեց նախկին արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուն: Հարց է առաջանում, թե ինչու վարչապետի ու կուսակցապետի պաշտոններում Էրդողանին փոխարինեց նրա արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուն: Որովհետև, ի դեմս Դավութօղլուի, Թուրքիան ներկայում ունի մի վարչապետ, որը Թուրքիայի ներքին քաղաքական կյանքում, ինչպես հավաստիացնում են փորձագետները, երբեք որևէ էական դեր չի խաղացել:
«Նա երբեք քաղաքական դեմք չի եղել. սկզբում եղել է գիտական ոլորտի ներկայացուցիչ, հետո էլ զբաղվել է արտաքին քաղաքականությամբ»,- ասաց ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը:
Իսկ վարչապետի գործառույթներն այնպիսին են, որ նա պետք է առաջին հերթին զբաղվի երկրի ներքին քաղաքական ու տնտեսական կյանքով:
Անդրադառնալով Դավութօղլուի վարչապետ նշանակվելու հանգամանքին` քաղաքագետ, «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեց, որ Դավութօղլուն ոչ միայն վարչապետ չէ, այլև նեոօսմանիզմի գաղափարախոսն է. «Դավութօղլուն գաղափարական մարդ է, բայց ինձ թվում է, որ նրա համար դժվար կլինի կատարել իր ֆորմալ առաքելությունը, նա այդպիսի կերպար չէ»:
Դավութօղլուի նշանակումը վարչապետի պաշտոնում ըստ երևույթին պայմանավորված էր ոչ թե նրա իրական հնարավորություններով, այլ Էրդողանի անձնական վերաբերմունքով առ Դավութօղլուն, կամ էլ այն հանգամանքով, որ Դավութօղլուն, իր քաղաքական դեմքն ու կշիռը չունենալով, Էրդողանի համար վտանգ չի ներկայացնում:
Ինչպես այս համատեքստում նշում է թուրքագետ Գևորգ Պետրոսյանը, պարզ է` Դավութօղլուի միջոցով Էրդողանն իր հսկողության տակ կպահի կառավարությունը, Գյուլի վարչապետ լինելու դեպքում տոտալ վերահսկողության հարցը բարդ կլիներ Էրդողանի համար:
Այնուամենայնիվ, շուրջ մեկ տարի Դավութօղլուն կլինի կառավարության ղեկին և Էրդողանի անմիջական վերահսկողությամբ կիրականացնի իր պարտականությունները ինչպես վարչապետի, այնպես էլ ԱԶԿ ղեկավարի պաշտոնում:
2015 թ. Թուրքիայում խորհրդարանական ընտրություններ են, որոնք այս երկրում դեռևս ամենակարևորն են: Այսինքն` ներքին ճակատում Էրդողան-ԱԶԿ զույգի առաջնային խնդիրներն են 2015-ի ընտրություններում վստահ հաղթանակն ու սահմանադրական փոփոխությունները, որոնք կբերեն նախագահի լիազորությունների ընդլայնում: Դավութօղլուի խնդիրն էլ մինչ ընտրություններն այս ամենի կազմակերպումն է:
«Ընդհանուր գնահատական եթե տանք, ապա կարծում եմ, որ Դավութօղլուի նշանակումը վարչապետի պաշտոնում Էրդողանի` որպես նախագահի առաջին սխալն էր: Չեմ կարծում, որ Դավութօղլուն, բարդ քաղաքական ինտրիգներում, ներքաղաքական դաշտում լինելով և՛ վարչապետ, և՛ կառավարող կուսակցության ղեկավար, կարողանա ճիշտ կողմնորոշվել»,- ասաց Ռուբեն Սաֆրաստյանը:
Էրդողանը փորձելու է նոր սուլթանությո՞ւն ստեղծել
Որ Էրդողանը փորձելու է ամրապնդել ու էլ ավելի ուժեղացնել իր դիրքերը, համոզված է նաև Ալեքսանդր Իսկանդարյանը, ըստ որի` պետք է սպասել, որ Էրդողանը դեռ փոխելու է Թուրքիայի սահմանադրությունը, և այդ փոփոխություններն ուղղված կլինեն նախագահի լիազորությունները մեծացնելուն:
Այս առումով բավականին ուշագրավ համեմատություն արեց թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը` նշելով, որ եթե գնահատելու լինենք Թուրքիայում ընտրություններից հետո ստեղծված իրադրությունը` կապված կարևորագույն պաշտոնների նշանակումների հետ, ապա պետք է արձանագրենք, որ Թուրքիան հիմա առաջին քայլերն է անում` ամրապնդելու Էրդողանի միապետական իշխանությունը:
Հասկանալու համար, թե ինչ կփոխվի տարածաշրջանում, և ինչպես թուրքական իշխող վերնախավի պաշտոնների փոփոխությունը կանդրադառնա Հայաստանի ու հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա, պետք է նշել, որ Էրդողանն ու ԱԶԿ-ն շարունակում են իշխել Թուրքիայում, ընդ որում` ստանալով լայն զանգվածների աջակցությունը: Այսինքն` Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին Թուրքիային պատրաստում են Էրդողանն ու Դավութօղլուն: Բայց պետք է դիտարկել նաև նոր արտգործնախարարի` Մևլութ Չավուշօղլուի գործոնը, որ նախկինում եղել է ԵԽԽՎ նախագահողը, աչքի է ընկնում ընդգծված ադրբեջանամետ դիրքորոշմամբ, ինչպես նաև Հայոց ցեղասպանության ճանաչման դեմ պայքարի առաջամարտիկներից է:
«Նրա առաջին հայտարարությունները վկայում են, որ մի կողմից` չես ասի, թե հմուտ դիվանագետ է, մյուս կողմից` շատ մեծ տուրք է տալիս ազգայնամոլական տարբեր արտահայտություններին ու դիրքորոշումներին: Ես կարծում եմ, որ այս նշանակումը նույնպես պայմանավորված չէ անձի պրոֆեսիոնալ հատկանիշներով, այլ Էրդողանը հաշվի է առել, հավանական է, նրա անձնական հավատարմությունն իրեն, և հավանական է այն, որ նա ներկայացնում է ծայրահեղական մոտեցումներ»,- Թուրքիայի նոր արտգործնախարարի մասին նշեց Ռուբեն Սաֆրաստյանը:
Թուրքագետի բնորոշմամբ` այս նշանակումը մտնում է Էրդողանի այն հաշվարկների մեջ, որ իր իշխանությունը ուժեղացնի ոչ միայն երկրի ներսում, այլև Թուրքիան իր դիրքերն ուժեղացնի տարածաշրջանում և դառնա տարածաշրջանի միակ գերիշխող ուժը: Նրա այդ նպատակն իրագործելու համար Էրդողանին պետք էր Չավուշօղլուի նման ծայրահեղական անձնավորություն:
Այսպիսով, Չավուշօղլուի հայտնվելն ԱԳՆ աթոռին նախընտրելի տարբերակ չէ Հայաստանի համար, և թուրքագետները Հայաստանի համար որևէ դրական փոփոխության ակնկալիք չունեն Թուրքիայի կադրային փոփոխություններից: Մեզ հայտնի են թե՛ Էրդողանը, թե՛ Դավութօղլուն: Տարիներ շարունակ նրանք են որոշել Թուրքիայի քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ, որը եղել է ճնշման և հարկադրման քաղաքականություն, նաև գիտենք Չավուշօղլուի բավական ծայրահեղական հայտարարությունները Եվրոպայի խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովում Արցախի հարցի ու Հայաստանի վերաբերյալ:
«Ես կարծում եմ, որ մենք Հայաստանի նկատմամբ Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության որևէ դրական տեղաշարժ սպասելու հիմքեր չունենք: Իսկ 2015 թ. ընդառաջ` առաջիկա ամիսներին թուրքական ճամբարում կարելի է ակտիվացման սպասել, որոնցով թուրքական իշխանություններն այս կամ այն կերպ փորձելու են մեղմել Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ազդեցությունը` դրա համար դիմելով այնպիսի քայլերի, ինչպիսին, օրինակ, Դավութօղլուի այցն էր Երևան, Էրդողանի ապրիլքսանչորսյան ուղերձը և այլն»,- ընդգծում է թուրքագետ Գևորգ Պետրոսյանը:
Աղբյուր՝ Ankakh.com