Իրավասուների անտարբերության հետևանքով պատմական եկեղեցին վերածվել է ավերակների

Սուրբ Սարգիս եկեղեցին Հայոց ցեղասպանության ժամանակ աղաներն ու բեյերն օգտագործել են որպես ախոռ և հացահատիկի ամբար, այդ պատճառով այն հայտնի է Չելթիկ (Հըզըր Իլյաս) անվամբ: Իրավասուների անտարբերության պատճառով գանձագողերը եկեղեցին վերածել են ավերակների:
Սուրբ Սարգիս եկեղեցին, որը գտնվում է Դիարբեքիրի Սուր գավառի Ալիփաշա թաղամասում, փլուզման վտանգի առաջ է կանգնած: Եկեղեցին, որը պատկանել է կաթոլիկ հայերին, հայտնի է նաև Հըզըր Իլյաս անվամբ: 1900-ական թթ. սկզբներին տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանության ժամանակ հայերի արտագաղթելուց հետո այդ ժամանակվա աղաներն ու բեյերը եկեղեցին օգտագործել են որպես ախոռ և հացահատիկի ամբար, անգամ որոշ ժամանակ եղել է անմշակ բրնձի գործարան, որի հետևանքով եկեղեցին ստացել է Չելթիք (թուրքերենից թարգմանաբար` անմշակ բրինձ-Ակունքի խմբ.) անունը: Չնայած այս բոլոր անհարկի և անարգալից օգտագործման՝ եկեղեցին դեռևս կանգուն է, սակայն գրավոր աղբյուրների կամ եկեղեցու արձանագրության բացակայության պատճառով հայտնի չէ, թե հատկապես որ թվականին է այն կառուցվել: Նախագծի և ճարտարապետական առանձնահատկություններից կարելի է ենթադրել, թե եկեղեցին հավանաբար կառուցվել է 16-րդ դարում:

Եկեղեցին վերածվել է թմրամոլների և անբարոյականների որջի
Այսօր կիսախարխուլ վիճակում գտնվող Սուրբ Սարգիս եկեղեցու բակն անմիջապես եկեղեցուն կից հյուղակ կառուցած բնակիչներն օգտագործում են տնային կարիքների համար: Բացի այդ, քանի որ եկեղեցին պաշտպանության տակ չէ, և շրջապարիսպները քանդված են, իսկ որոշ տեղերում անցքեր են բացվել, որտեղով մարդիկ կարող են անցնել, այն որպես որջ է ծառայում թմրամոլների ու անբարոյականների համար: Եկեղեցին նաև գանձագողերի թիրախում է: Կանգուն մնացած վերջին ավերակների հիմքում և թանկարժեք երևացող պատերի վրա փոսեր փորելով` փլուզման եզրին են հասցրել: Եկեղեցու պատերի երեսպատման ձևավոր քարերը, որոնք կարծել են, թե արժեքավոր են, ամբողջությամբ տեղահանել են: Չնայած փլուզմանը՝ եկեղեցին իր վեհաշուք ճարտարապետությամբ շարունակում է կանգուն մնալ:

Ճարտարապետություն, որը ոչ միայն կանգուն է մնացել, այլև մատնանշում է եկեղեցու կառուցման թիվը
Ցավալի վիճակում հայտնված եկեղեցին եռանավ բազիլիկ նախագիծ ունի: Եկեղեցին երկհարկանի կառույց է, որի 4 կամարների շարքը միմյանցից բաժանող հինգ նավ են կազմում: Որպես եկեղեցու հիմնական շինանյութ` օգտագործվել է Դիարբեքիրի շրջակայքին բնորոշ սև բազալտե քարը: Սրբատաշ քարերից բլոկներ պատրաստելու տեխնիկայով կառուցված եկեղեցու շինարարության ժամանակ հիմնական շինանյութ հանդիսացած հրաբխային բազալտից բացի, օգտագործել են նաև երկաթի, հողի, փայտի և կրաքարի շաղախ: Պատերը, սյուները, սյան խոյակները, կամարները, աստիճանահարթակները, դռան և պատուհանների ճակատաքարերն ու հատակը ևս բազալտից են: Սուրբ Սարգիս եկեղեցու վերնահարկի սենյակների կամարների վրա կարելի է տեսնել ձայնը խլացնող խորանարդներ: Եկեղեցու վերնահարկում դեռևս կարելի է նկատել ժամանակին կանանց անտեսանելի լինելու համար օգտագործված սենյակը, որն այժմ եկեղեցում մկրտության սրահ են անվանում, իսկ մոտքի մոտ` այդ նույն սրահ տանող աստիճանները, խորաններ, բակի և ավերված դպրոցի պատերը:

Կարելի էր սեփականաշնորհել և վերանորոգել
Հայտնի դարձավ, որ եկեղեցին գրանցված է Հայ առաքելական եկեղեցու վաքըֆի անունով, որն էլ սկսել է վերանորոգման և նախագծման աշխատանքները: Մոտ 4 տարի տևած նախագծման աշխատանքներից հետո սպասվում է, որ ֆինանսական աղբյուր գտնելու դեպքում անմիջապես կսկսվեն վերանորոգման աշխատանքները: Ցայսօր ցավալի վիճակում հայտնված եկեղեցին Մշակույթի նախարարությունն ու տեղական ինքնակառավարման մարմինները կարող էին սեփականացման միջոցով վերանորոգել, մինչդեռ աչք են փակել գանձագողերի կողմից եկեղեցու պատմական շերտը բազմիցս վնասելու փորձերի վրա և եկեղեցին թողել բախտի քմահաճույքին:
http://www.mardinarena.com/m/index.php?islem=detay&id=14056
Թարգմանեց Անահիտ Քարտաշյանը
Akunq.net