Թուրքիան, որի մասնիկն եմ ես, այս ֆիլմին պատրաստ էր. «Ակօս»-ի հարցազրույցը Ցեղասպանության մասին ֆիլմի թուրք ռեժիսորի հետ

Գերմանիայում բնակվող թուրք ռեժիսոր Ֆաթիհ Աքընը «Ակօս»-ին տված հարցազրույցում պատմել է Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված իր «The Cut» ֆիլմի մասին, որն առաջիկայում ներկայացվելու է Վենետիկի կինոփառատոնին, իսկ վերջերս Համբուրգյան կինոփառատոնի ընթացքում մրցանակի է արժանացել:
Հարցազրույցը ներկայացնում ենք մասնակի կրճատումներով:
-Չորս տարի առաջ ասացիք, որ հայերի մասին շատ քիչ բան գիտեք: Այժմ դա կարծես փոխվել է: 1915-ի և հայերի մասին ֆիլմ նկարելու գաղափարը որտեղի՞ց ծնվեց:
-Իրականում պլանավորել էի Հրանտ Դինքի մասին ֆիլմ նկարահանել: Սցենարը պատրաստ էր: Չգիտեմ՝ արդյոք լավ ֆիլմ կլինե՞ր, սակայն ոչ մի թուրք դերասան չհամաձայնեց Հրանտ Դինքի դերը խաղալ, բոլորն էլ սցենարը շատ կոշտ էին համարում:
Այդ պատճառով ստիպված եղա սառեցնել այդ նախագիծը: Չէի ուզում, որ որևէ դերասան տուժի, սակայն Հրանտի մասին պատմող ֆիլմի «թուրքական լինելը» կարևոր էր, և որևէ ամերիկացի կամ ֆրանսիացի չէր կարող Հրանտի դերը խաղալ: Ուրեմն ժամանակը չէր եկել…
Հրանտի՝ 1915-ի մասին գրածները կախարդող էին: Հրանտի պատճառով շատ էի կարդացել, ուսումնասիրել 1915-ի մասին: Մեկ այլ սցենար էլ կար, որ ուզում էի կյանքի կոչել. Ամերիկա մեկնած անատոլիացի փախստականների մասին պատմություն էր: Արդյունքում երկու սցենարները միացվեցին:
– Ֆիլմի սցենարը Մարտին Սկորսեզեի ֆիլմերում մասնակցություն ունեցած, իրաքահայ սցենարիստ Մարտիկ Մարթինի հետ եք գրել, և դա հետաքրքրական է: Ինչպե՞ս որոշեցիք համագործակցել:
-Սցենարը գերմաներեն էի գրել: Երբ պարզ դարձավ, որ այն անգլերեն է նկարահանվելու, գերմաներենից թարգմանող և դրանից ավելին անել կարողացող մեկն էր պետք: Ինձ ամերիկացի սցենարիստ էր պետք, որը լավ գիտեր թե՛ թեման, թե՛ դրա լեզուն, թե՛ ավանդույթները: Մարտիկ Մարթինին հիշեցի: Սկորսեզեի թիմում էր: Երբ զանգահարեցի նրան, մերժեց, ասաց՝ թոշակառու է, 30 տարի է՝ սցենար չի գրել, սակայն երբ կարդաց The Cut-ը, սիրահարվեց: Ողջ կյանքում նման ֆիլմի երազանքով է ապրել: Բայց նշեց, որ սցենարը թարգմանելուց բացի, ամերիկայնացվելու կարիք ունի: Այդպես կերպարներն ավելի կենդանի դարձան, շտկումներ արեց: Նրա հետ աշխատելը շատ առումներով հարստացրեց կյանքս:
-Դերասաններին ինչպե՞ս ընտրեցիք:
-Ինչպես միշտ, այս ֆիլմի համար էլ փորձեցի գտնել ամենալավ դերասաններին: Հայերի դերերի համար ձգտեցի հայ դերասաններ գտնել, սակայն դրանով չսահմանափակվեցի:
Գլխավոր հերոսին՝ Նազարեթին, մարմնավորել է Թահար Ռահիմը: Նա ալժիրյան արմատներով ֆրանսիացի է: Երբ տեսա նրա խաղը, մտածեցի, որ գտել եմ այն, ինչ փնտրում եմ:
-Նկարահանումները որտե՞ղ են տեղի ունեցել:
-Ֆիլմի հիմնական մոտիվը հերոսի ճանապարհորդությունն է: Ֆիլմի այդ ճանապարհորդությունը ես կատարեցի սկզբից մինչև վերջ. Թուրքիա, Սիրիա, Լիբանան, Կուբա, Ֆլորիդա, Մինեապոլիս, Դակոտա: Այդ շրջաններում հազարավոր լուսանկարներ ու նշումներ արեցի: Նկարահանման ճիշտ վայր գտնելը դժվար էր: Ի վերջո որոշեցինք նկարահանել Հորդանանում, Կուբայում, Կանադայում, Մալթայում և Գերմանիայում:

-«Ակօս»-ում երկար ժամանակ քննարկում ենք, որ 1915թ.-ի մասին պատմող ֆիլմ չկա: Սակայն, օրինակ, Հոլոքոստի մասին պատմող շատ մեծ ֆիլմեր կան: Սակայն ձեզ մոտ Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող ֆիլմեր տպավորվե՞լ են:
-Ֆիլմը ցեղասպանության մասին նկարահանված ֆիլմ չեմ համարում: Ցեղասպանության մասին ֆիլմն ինչպիսի՞ն է լինում: Արդյո՞ք «ցեղասպանության ֆիլմ» ժանր կա:
-Այս ֆիլմն անելու ընթացքում Ձեզ համար ի՞նչն էր կարևոր: Ֆիլմի թրեյլերում Թահար Ռահիմը մի հարցին լուռ հայացքով է պատասխանում: «Ո՞վ արեց»: Ձեր պատասխանն ի՞նչ է:
-Երբեմն մտածում եմ, որ ոչ թե ես ընտրեցի այդ թեման, այլ ինքն ինձ: Որտեղ արգելված, տաբու դարձած, վտանգավոր թեմա տեսնեմ, ինձ հետաքրքրում է: Որտեղ արգելք կա, այնտեղ վախ կա: Այս ֆիլմը վախի հետևանքներն է մեջտեղ բերում: Ծեր Թահարի տված հարցին իմ պատասխանն է՝ «Վախը»:
– Այս ֆիլմը դիտող թուրք հանդիսատեսը 2015 թ.-ին ընդառաջ իր անցյալի ամենամութ էջին է առերեսվելու: Ֆիլմին հետաքրքրությամբ սպասողներ էլ կան, վախով սպասողներ էլ: Նրանց ասելու ինչ-որ բան ունե՞ք:
-Մայքլ Ջեքսոնի Thriller երգի տեսահոլովակի վերջում մի տեսարան կա՝ Ջեքսոնի ընկերուհին վախից բղավում է, Ջեքսոնը նրան ասում է. «Սա ընդամենը ֆիլմ է»: Ֆիլմից վախեցողներին ես էլ նույն պատասխանը կտամ:
Սակայն վստահ եմ, որ թուրք հասարակությունը, որի մի մասնիկն էլ ես եմ, այս ֆիլմին պատրաստ է: Անշուշտ, նման ֆիլմը պետք է կոշտ լինի, որ դրա լրջությունը հասկանանք: Ամեն երեկո մեր դիտած լրատվական թողարկումներն ավելի կոշտ են: Դրանից անհանգստացողներ լինելու են: Սակայն ես ուզում եմ, որ ֆիլմը կառուցողական քննարկման պատճառ դառնա, 1915-ի վերաբերյալ ավելի շատ բան սովորելու դրդի և նման բանի կրկնությունը կանխի:
-Չորս տարի առաջ մեր հարցազրույցն այսպես էր ավարտվել. «Իմ գործը միշտ մի բան է նշանակում. որտեղ սահման կա` քանդենք: Եթե չքանդվի, կամուրջ կառուցենք: Միշտ նախ մշակույթը, սպորտը, ապա ժողովուրդն են լուծում խնդիրները, և դրան հետևում է քաղաքականությունը»: Այս ֆիլմը պատի դեմ քայլ կամ կամո՞ւրջ է: Այն, ինչ չի կարողանում լուծել քաղաքականությունը, կարողանալու՞ եք լուծել:
-Այս ֆիլմն ինչ-որ տեղից այլ տեղ գնալու դրդապատճառով չեմ արել: Քաղաքական նպատակ հետապնդող խմբի անդամ չեմ: Միայն ցանկանում եմ, որ մարդիկ դիտեն ֆիլմս: Հույս ունեմ, որ այս ֆիլմը Թուրքիայում կցուցադրվի ինչպես հարկն է՝ մեծ և արդիական կինոթատրոններում: Եթե դա կարողանանք, ուրեմն հասուն, լուսավոր, գիտակից և ժողովրդավար հանրություն ենք: Իսկ եթե ոչ, ուրեմն մեզ դեռ վախը, սատանան են «մատների վրա խաղացնում»:

http://www.tert.am/am/news/2014/07/31/akin-interview/