Թուրքիայի համշենահայության առաջնահերթ խնդիրը լեզվի և մշակույթի պահպանումն է

«Ներկայում Թուրքիայի համշենահայերի առաջնահերթ խնդիրը լեզվի և մշակույթի պահպանումն է»: Այդ մասին Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրության կենտրոն գիտահետազոտական հիմնադրամում կազմակերպված հանդիպման ժամանակ հայտարարեցին Թուրքիայի Հոպա քաղաքից հայրենաճանաչության նպատակով Երևան եկած համշենահայ մտավորականներ Ասլան Ջանջըն և Ռեմզի Գեդիքը:
Հանդիպումը կայացավ սույն թվականի հուլիսի 25-ին, ժամը 18:30-ին` ՀԵՀ-ի՝ որպես ՀՀ նախագահի կողմից գործընկեր կազմակերպության հայտարարած` «Հայության խնդիրներն ու իրավունքները Թուրքիայի Հանրապետությունում» անվանակարգով դրամաշնորհի շրջանակում: Այն Արևմտահայոց հարցերի ուսումնասիրութան կենտրոնում կազմակերպել էր «Հասարակություն եւ մշակույթ» հասարակական կազմակերպությունը:
Բանախոսները նշեցին, որ մինչև 1980-ականների վերջերը համշեներեն լեզվի և համշենական մշակույթի պահպանումն ավելի դյուրին էր, քան ներկայում, քանի որ մինչ այդ համշենահայերի մեծ մասը բնակվում էր լեռներում: Սակայն հետագայում համշենահայերը ևս ենթարկվել են ուրբանիզացիայի գործընթացին և առավելապես քաղաքաբնակ դառնալով` սկսել մոռացության մատնել մայրենի լեզուն: Հետզհետե նոր սերնդի ներկայացուցիչներից ավելի քիչ համշենահայ երիտասարդներ են տիրապետում հարազատ լեզվին: Մինչդեռ բանախոսների սերնդին պատկանած համշենահայերը միայն դպրոցում են սկսել թուրքերեն սովորել: Համշենահայ մտավորականները դա բացատրում են նաև հետևյալ գործոնով. շատ համշենահայ ընտանիքներ կարծում են, որ մայրենի լեզվին ավելի լավ տիրապետելը կխանգարի պաշտոնական լեզու եղող թուրքերենի յուրացմանը, և իրենց զավակներն այդպիսով չեն կարողանա լավ կրթություն և աշխատանք գտնել:
Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել, որ որոշ տեղաշարժ նկատվում է համշենահայ մշակույթի տարածման և պահպանման առումով: 2011 թ. Ստամբուլում հենց այդ նպատակով հիմնվել է ՀԱՏԻԿ համշենահայկական միությունը, իսկ այս տարվա սեպտեմբերից էլ կսկսի հրատարակվել համշենական «Գոր» ամսագիրը, որի նյութերի 90 տոկոսը բաղկացած կլինի միմիայն համշենահայերեն հրապարակումներից: Այդ տեսանկյունից «Գոր» հանդեսը որպես այդպիսին առաջինը կլինի Թուրքիայում:
Հանդիպմանը մասնակցեց նաև Հայաստանում արդեն 10 տարի անընդմեջ հրատարակվող «Ձայն համշենական» ամսաթերթի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Վարդանյանը, ով նույնպես որոշ պարզաբանումներ տվեց ներկաների հարցերին:
Մելինե Անումյան
Akunq.net