Վարչական կառուցվածքը
Արևելյան Հայաստանն ու ամբողջ երկրամասը Ռուսաստանին միացնելուց հետո վարչական բաժանման, գործող օրենքների մի խառնուրդ էր ստեղծվել: Կառավարությունը մտածում էր միասնական և հստակ վարչաձև մշակել:
1840թ. ընդունվում է օրենք, որով Անդրկովկասը ենթարկվում է վարչական նոր բաժանման: Ստեղծվում է վարչական երկու միավոր՝ Վրացա-իմերեթական նահանգ և Կասպիական մարզ: Հայկական մարզը՝ որպես առանձին վարչական միավոր, վերացվում է: Մեծապետական այդ նոր օրենքն անտեսում էր Անդրկովկասի ժողովուրդների ազգային առանձնահատկությունները, այդ պատճառով էլ ընդհանուր դժգոհությունների տեղիք տվեց:
Ցարական կարգերն ամրապնդելու նպատակով 1844թ. Կովկասում հիմնվում է փոխարքայություն: Փոխարքա է նշանակվում փորձված պաշտոնյա Ա. Վորոնցովը, որը ճկուն քաղաքականություն էր վարում: 1849թ. հատուկ հրամանագրով կազմվում է Երևանի նահանգը, որի մեջ մտնում էին հինգ գավառ՝ Երևանի, Ալեքսանդրապոլի, Նախիջևանի, Նոր Բայազետի և Օրդուբադի: Վարչական այս բաժանումը պահպանվեց երկար ժամանակ՝ մինչև 1917 թվականը: 1830-1840-ական թթ. վարչական վերափոխումներով ցարական կառավարությունը Անդրկովկասում ամրապնդեց ռուսական օրենքներն ու վարչաձևը:
Տնտեսությունը
Երկար ժամանակ գտնվելով հետամնաց Թուրքիայի և Պարսկաստանի տիրապետության տակ՝ Հայաստանի տնտեսությունը մնացել էր չափազանց ցածր մակարդակի վրա:
Գյուղատնտեսության մեջ մշակվում էին ցորեն, գարի, բրինձ, բամբակ, ծխախոտ և այլն: Ռուսաստանի կազմի մեջ մտնելուց հետո Հայաստանում սկսվեց կարտոֆիլի և կաղամբի մշակությունը: Տարածված էր այգեգործությունը, հատկապես խաղողագործությունը: Հողը մշակվում էր միջնադարյան գործիքներով:
Հայերի շրջանում զարգացած էր արհեստագործությունը, որը կենտրոնացած էր քաղաքներում: Նրանք ունեին իրենց կազմակերպությունները՝ համքարությունները, որոնք միևնույն արհեստի մեջ համախմբված աշխատողների միություններ էին:
Արդյունաբերությունը շատ թույլ էր զարգացած: Արևելյան Հայաստանում գործում էին Ալավերդու, Ախթալայի և մասամբ Կապանի պղնձահանքերը, Նախիջևանի և Կողբի աղահանքերը: Արտադրված պղինձը և աղը արտահանվում էին:
Անդրկովկասը տնտեսապես իրեն ենթարկելու նպատակով ցարական կառավարությունը հովանավորում էր առևտուրը: Տնտեսության այս ճյուղը զարգացում էր ապրում: Անդրկովկասի առևտուրը հիմնականում կենտրոնացած էր հայերի ձեռքում:
Քաղաքները հետամնաց վիճակում էին: Արևելյան Հայաստանի նշանավոր քաղաքներն էին Երևանը, Ալեքսանդրապոլը (Գյումրին), Նախիջևանը, Ախալցխան, Կարսը, Շուշին: Դրանք վարչական և առևտրաարդյունագործական կենտրոններ էին, բայց դրանցում չկային մշակութային աչքի ընկնող հաստատություններ: Այդ քաղաքների բնակչությունը չէր անցնում 10-13 հազարից: Բնակչության աճը դանդաղ էր կատարվում: Երևան քաղաքը եթե 1830-ական թթ. ուներ 11300 բնակիչ, ապա 1850թ. բնակչության թիվը հասավ ընդամենը 12600-ի:
Ցարական կառավարությունը Անդրկովկասին, այդ թվում և Հայաստանին նայում էր որպես գաղութի:
http://www.findarmenia.com/arm/history/23/43
Leave a Reply