Ալևիներ` Թուրքիայի մշտական ստրուկները

T24 թուրքական կայքում լրագրող Մուրաթ Աքսոյը «Ալևիներ՝ Թուրքիայի մշտական ստրուկները» վերնագրով հոդվածում անդրադառնում է Ստամբուլում և երկրի մյուս վայրերում վերջին օրերին տեղի ունեցած ցույցերին, որոնք անմիջականորեն կապված են ալևիների խնդիրների հետ: Հոդվածը թարգմանաբար և որոշ կրճատումներով ներկայացնում ենք ստորև:
Օքմեյդանի իրադարձությունների հետ կապված վերջին քննարկումներն ալևիականությունը կրկին տեղափոխեցին Թուրքիայի օրակարգ: Երեկ մի շարք նահանգներում ալևիները փողոց դուրս եկան՝ ասելով. «Բավական է արդեն»: Ալևիների մշակութային կազմակերպությունների նախագահ Դողան Դեմիրի խոսքերը բավական լավ են արտահայտում ալևիների հոգեվիճակը.
«Ալևիական կազմակերպությունները տիրող անարդարության ու անխղճությանն ասում են՝ արդեն բավական է, և երկրում խաղաղություն, ժողովրդավարություն, իրավահավասարություն հաստատել ցանկացողներին կոչ անում միասին լինել, մեր ձայնին միանալ և պետական ահաբեկչության դեմ միասին պայքարել: Ալևիաբնակ շրջաններում ոստիկանության բռնությունները շատանում են, ալևիների կյանքը դժվարեցնող պայմաններ են ստեղծվում, ալևիներին մեկուսացնում և լուսանցք են նետում: Քաղաքային վերափոխման անվան տակ ցանկանում են մարդկանց իրենց տներից, բնակավայրերից հանել: Այս անարդարությանն ասում ենք՝ բավական է արդեն»: Դեմիրն ասում է նաև, որ Գեզիի դեպքերի ժամանակ պետական բռնության զոհ դարձած ալևի երիտասարդների սպանությունը հնարավոր չէ բացատրել պատահականությամբ: Գեզին ալևիների ապստամբության սկիզբը համարելը թեև նվազեցնում է դեպքերի նշանակությունը, սակայն վերջին տարիներին կառավարության արժեհամակարգային և քաղաքական նախընտրություններից ամենաշատը տուժում են հենց ալևիները, կառավարության ինքնության քաղաքականությունն ամենաշատն ազդում է նրանց կենսակերպի և անձնական կյանքի վրա: Եվ հենց այս տեսանկյունից պետք է նայել այն բանին, որ Գեզիով սկսված գործընթացում հրապարակների կարևոր մի զանգվածը ալևի է և մահացածներն էլ ալևիներ են: «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության ինքնությանը հենվող քաղաքականության վերադարձը ալևիների տեսանկյունից նշանակում է կրկնել օսմանյան ժամանակաշրջանի ցնցումները: Ալևիները այդ նկատում են ոչ միայն պետության գործողություններում, այլև թուրք-քրդական հաշտեցման գործընթացում, մասնավորապես՝ Օջալանի 2013թ. մարտի 21-ին ընթերցված կոչում: Գործընթացի պատմական «կրոնական եղբայրությանը» շեշտադրումն ավելի մեծացրեց ալևիների վախն ու անհանգստությունը: Որպես իրականություն այն արտահայտվում է նախևառաջ հանրային ոլորտում՝ քաղաքացիական ծառայողների քննության ժամանակ ալևիների նկատմամբ կիրառվող խտրական քաղաքականությամբ: Ալևիների համար այլ նշանակություն ստացավ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի Ժողովրդահանրապետական կուսակցության ղեկավար դառնալը, որը քաղաքականության մեջ խուսափում է օգտագործել իր ալևի/քուրդ ինքնությունը: Ինչպես էրդողանն էր ասել, թեև Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունը ալևիների խնդրում որևէ կոնկրետ քայլ չի ձեռնարկել և Քըլըչդարօղլուն երբևէ իր ալևիականությունը չի հիշատակել, սակայն ալևիները նախկինից ավելի համառ կերպով են հակված դեպի Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունը: Նախ՝ 2010թ. սեպտեմբերի 12-ին ալևիները «ոչ» ասացին հանրաքվեին, իսկ հետո 2011թ. հունիսի 11-ին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում օգնեցին Ժողովրդահանրապետական կուսակցությանը՝ դրանով ավելի մեծացնելով տարածությունը պետության և «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության միջև:
Իմ կարծիքով՝ այս դրությունն այսպես կոչված «ոսկեդարի» կարոտն է: Այս երկու «ոսկեդարերի» կարոտի հետևում ընկած է «անվտանգության» զգացումը: Դա անվտահության զգացումն է, որն ընդգրկում է անհատական գոյությունից մինչև սեփական կենսաձևի պահպանումը: Այս պատճառով էլ ալևիների համար թե՛ Ժողովրդահանրապետական կուսակցությունը, թե՛ Գեզին, թե՛ Օքմեյդանը անվտանգության կայաններ էին:
Երբ խոսում ենք Թուրքիայի ալևիների խնդրից՝ որպես հիմք չպետք է ընդունենք ալևիների՝ տարբեր դավանանք ունենալը: Այստեղ հիմնական հարցը ոչ թե կապված է ալևիականության, այլ տարբեր հանրային խմբերի կողմից բարձրացվող «իրավահավասարության» խնդրի հետ: Այսինքն՝ ալևիների հետ կապված խնդիրը «կրոնական» չէ, այլ քաղաքական: Ալևիների, քրդերի, գնչուների և Թուրքիայի այլ դավանանք ունեցող քաղաքացիների խնդիրների լուծումն սկսվելու է ժողովրդավարության խորացմամբ, տարբերությունները հարգող, ինքնությունն ընդունող քաղաքացիության սկզբունքը կյանքի կոչելով: Իրավահավասար քաղաքացիությունն անխուսափելի է, և ալևիները ու բոլոր մյուս խմբերն արդեն սկսել են վերջ տալ իրենց դեմ հանդիման կանգնած խտրական քաղաքականությանը:
Պետությունը և այդ պետությունը ղեկավարող Արդարություն և զարգացում կուսակցության վրա ընկած պատասխանատվությունն է ստեղծել մի այնպիսի միջավայր, որ տարբեր խմբերը հանրության մեջ ապրեն որպես իրավահավասար քաղաքացիներ: Այդ պատասխանատվությունը, անկախ կառավարության ստացած ձայների տոկոսից, հնարավոր է, եթե պետությունը գաղափարապես պատրաստ է տարբեր խմբերի հետ խոսել, տարբերությունները հանդուրժել և նրանց հետ ընդհանուր ապագա ստեղծել:
Սակայն եթե հանրային մյուս խմբերի հետ հավասարություն հաստատելու փոխարեն այդ տարբերությունները միմյանց հակադրեք, այլ խմբերի հետ տարածությունը անխուսափելիորեն կմեծանա:
Հենց դա էր քեմալիզիմի հիմնական սխալը: Դժբախտաբար՝ Արդարություն և զարգացում կուսակցությունը կրկնում է նույն սխալը:
http://civilnet.am/turkey-alevi-issue/