Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը «1915թ. դեպքերի վերաբերյալ ցավակցական հաղորդագրության» մեջ կարևորել էր բաց արխիվների գոյությունը։ «Մեր արխիվները բաց են բոլոր հետազոտողների համար։ Այսօր մեր արխիվներում գտնվող հարյուր հազարավոր փաստաթղթեր կարող են օգտագործվել բոլոր փաստաբանների կողմից»,-ասել էր Էրդողանը։
Ինչպես տեղեկացնում է «Ակօս» շաբաթաթերթի կայքը, պատմաբան-պրոֆեսորներ Թաներ Աքչամն ու Այհան Աքթարը, սակայն, ընդգծել են, որ արխիվային փաստաթղթերը չեն կարողանում ուսումնասիրել։
Պատմաբան Թաներ Աքչամն ասել է, որ վարչապետի այդ հայտարարությունն իրականությանը չի համապատասխանում։ Գլխավոր դատախազության (Գլխավոր շտաբի-Ակունքի խմբ.) ռազմական բնույթի արխիվները թեև առևերույթ բաց են, սակայն դրանցից օգտվել հնարավոր չէ։
Աքչամը նշում է, որ նախ վարչապետը, հետո էլ կառավարությունն ու հանրությունը պետք է հստակ տեղյակ լինեն, որ այդ արխիվը, որը բոլոր ռազմական միավորումների, Էնվեր փաշայի, Թալեաթ փաշայի ներքին հրամաններն ու գրագրությունն է պարունակում, շատ կարևոր է 1915թ.-ի դեպքերի (Հայոց ցեղասպանության-Ակունքի խմբ.) լուսաբանման համար։
«Առանց դրանց՝ բոլոր աշխատանքները կիսատ և միակողմանի կլինեն։ Եվ այդպես էլ լինում է։ Վարչապետի հայտարարության մեջ եղած այդ շատ կարևոր կետը «բաց արխիվ» համարել հնարավոր չէ, քանի որ այնտեղ եղած նյութերն ուսումնասիրությունների համար բաց չեն և հասանելի չեն պատմաբաններին»,-ասել է նա։
Պրոֆեսոր Այհան Աքթարը համամիտ է Աքչամի հետ։ Նա անիմաստ է համարում հայտարարությունները, թե այդ արխիվներն ամբողջությամբ բաց են։
«Արտգործնախարարության արխիվն ամբողջությամբ փակ է։ Գլխավոր դատախազության արխիվը միայն թղթի վրա է բաց։ Այստեղ փաստաթղթերի բնօրինակները տեսնելն անհնար է։ Կանխակալ վերաբերմունք կա. ցույց են տալիս այն, ինչ հարմար են գտնում։ Նման արխիվ լինել չի կարող։ Ես անգլիական պաշտոնական արխիվներում Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիների վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլի նամակներն ու գրություններն եմ կարդացել։ Ոչ ոք ինձ չի ասել, որ չեն կարող տալ։ Թուրքիայում թող ոչ ոք չասի, որ արխիվները բաց են կամ լավ են աշխատում։ Աշխարհի ոչ մի արխիվում ամեն ինչ գտնել չեք կարող։ Ամեն տեղ էլ որոշակի վարագույր կա, սակայն կարևոր է, թե քանի տոկոսն է այդ վարագույրը։ Այս արխիվներն ամբողջությամբ փակ են»,- ասել է գիտնականը։
Նա նշել է, որ թեև իրենք գիտեն, որ այնտեղ փաստաթղթեր կան, օրինակ, 1915-ի տեղահանությունների կամ Անատոլիայի (Արևմտյան Հայաստանի-Ակունքի խմբ.) տարբեր քաղաքներում հայկական դպրոցների թվի մասին, սակայն այդ փաստաթղթերն ուսումնասիրել չեն կարողանում։
Ի դեպ, պատմաբանները գլխավոր դատախազության փակ արխիվն ամենակարևորն են համարում։
Leave a Reply